Bệnh đốm trắng: Thách thức lớn cho ngành nuôi tôm vào thời điểm giao mùa

Ngành nuôi tôm đang trở thành một phần quan trọng trong nền kinh tế nông nghiệp của nhiều quốc gia, đặc biệt là Việt Nam. Tôm, đặc biệt là tôm thẻ chân trắng, đã trở thành một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực, đóng góp lớn vào sự phát triển kinh tế và tạo công ăn việc làm cho người dân. Tuy nhiên, ngành nuôi tôm cũng đối mặt với không ít khó khăn, trong đó, bệnh đốm trắng (hay còn gọi là hội chứng đốm trắng - WSSV) là một trong những căn bệnh nguy hiểm nhất, gây thiệt hại nặng nề cho người nuôi. Đặc biệt, bệnh đốm trắng xuất hiện nhiều vào thời điểm giao mùa, khi thời tiết và môi trường thay đổi thất thường, khiến tôm dễ bị stress và suy yếu sức đề kháng.

Bệnh đốm trắng là gì?

Bệnh đốm trắng do một loại virus có tên gọi đầy đủ là virus hội chứng đốm trắng (White Spot Syndrome Virus - WSSV) gây ra. Đây là một căn bệnh truyền nhiễm rất nguy hiểm đối với tôm, có khả năng lây lan nhanh chóng trong đàn tôm nuôi, đặc biệt là trong môi trường ao nuôi có mật độ tôm cao. Khi tôm mắc bệnh, những dấu hiệu đầu tiên thường là các đốm trắng nhỏ xuất hiện trên vỏ tôm, chủ yếu tập trung ở phần đầu, đuôi và vỏ. Những đốm này có thể có kích thước từ nhỏ như hạt cát đến lớn như hạt đậu.

Ngoài việc xuất hiện các đốm trắng, tôm bị bệnh cũng sẽ trở nên yếu đuối, không còn ăn hoặc ăn ít đi. Chúng sẽ giảm động tác, ít bơi lội và có xu hướng nổi lên mặt nước. Nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời, bệnh đốm trắng có thể khiến tỷ lệ chết của tôm trong đàn cao trong thời gian ngắn, gây thiệt hại nặng cho người nuôi.

Vì sao thời điểm giao mùa làm tôm dễ bị bệnh đốm trắng?

Thời điểm giao mùa, đặc biệt là khi từ mùa mưa chuyển sang mùa khô hoặc khi mùa lạnh bắt đầu, là thời điểm mà các yếu tố môi trường thay đổi một cách mạnh mẽ và đột ngột. Những biến đổi này tạo ra một môi trường không ổn định cho tôm, khiến chúng dễ bị căng thẳng (stress), suy yếu hệ miễn dịch và dễ bị nhiễm bệnh, trong đó có bệnh đốm trắng.

• Nhiệt độ và độ ẩm thay đổi: Vào mùa giao mùa, nhiệt độ có thể biến động mạnh trong ngày. Buổi sáng lạnh, trưa lại nóng bức, và tối lại mát mẻ. Sự thay đổi nhiệt độ này làm cho tôm khó thích nghi, gây ra sự căng thẳng cho cơ thể chúng. Khi tôm bị stress, hệ miễn dịch của chúng sẽ suy yếu, và virus dễ dàng xâm nhập và phát triển, đặc biệt là virus gây bệnh đốm trắng.
• Độ mặn trong nước biến động: Ở những vùng nuôi tôm ven biển, việc lượng mưa thay đổi có thể dẫn đến sự thay đổi độ mặn trong nước ao nuôi. Khi độ mặn dao động bất thường, tôm sẽ gặp khó khăn trong việc điều chỉnh cơ thể, dẫn đến suy giảm sức khỏe và khả năng miễn dịch. Điều này tạo cơ hội cho các loại virus như WSSV tấn công và gây bệnh.
• Sự thay đổi trong lượng oxy hòa tan: Mùa mưa thường đi kèm với việc giảm lượng oxy hòa tan trong nước ao do sự phân hủy chất hữu cơ từ đất, bùn, và các tạp chất. Khi mức oxy trong ao thấp, tôm sẽ bị thiếu oxy, suy yếu sức đề kháng và dễ bị các bệnh do virus và vi khuẩn gây ra. Môi trường thiếu oxy còn tạo điều kiện cho các vi khuẩn gây bệnh phát triển mạnh mẽ hơn, đặc biệt là virus gây bệnh đốm trắng.

Các triệu chứng nhận diện bệnh đốm trắng ở tôm

Khi tôm mắc bệnh đốm trắng, những dấu hiệu ban đầu thường không dễ nhận ra ngay, nhưng khi bệnh phát triển, các triệu chứng sẽ trở nên rõ rệt hơn. Sau đây là một số triệu chứng điển hình của bệnh đốm trắng:

• Đốm trắng trên vỏ tôm: Đây là dấu hiệu rõ rệt và dễ nhận biết nhất. Các đốm trắng xuất hiện ở phần vỏ tôm, thường tập trung ở phần đầu, thân và đuôi. Những đốm này có kích thước từ nhỏ như hạt cát đến lớn như hạt đậu, tạo thành các mảng trắng rõ ràng trên vỏ tôm.
• Tôm ăn ít hoặc bỏ ăn hoàn toàn: Khi bị nhiễm bệnh, tôm sẽ trở nên yếu đuối, ít bơi lội và giảm khả năng ăn uống. Nếu thấy tôm không ăn hoặc ăn rất ít, đó có thể là dấu hiệu của bệnh đốm trắng. Nếu bệnh diễn tiến nặng, tôm có thể bỏ ăn hoàn toàn và sức khỏe giảm sút nhanh chóng.
• Tôm nổi lên mặt nước và yếu đi: Tôm bị bệnh đốm trắng thường có xu hướng nổi lên mặt nước do mất sức và giảm khả năng di chuyển. Tôm sẽ không còn linh hoạt, không thể bơi lội bình thường, và dễ bị cuốn theo dòng nước trong ao.
• Sự thay đổi trong hình thái và cấu trúc vỏ tôm: Vỏ tôm có thể bị mềm, dễ vỡ, thậm chí có thể xuất hiện hiện tượng hoại tử ở mang và các bộ phận khác của cơ thể tôm. Điều này sẽ dẫn đến việc tôm dễ bị tổn thương và chết nhanh chóng.

Biện pháp phòng ngừa bệnh đốm trắng cho tôm

Phòng ngừa bệnh đốm trắng là yếu tố quan trọng giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và thiệt hại cho người nuôi. Dưới đây là một số biện pháp phòng ngừa hiệu quả mà người nuôi có thể áp dụng:

• Kiểm tra và điều chỉnh môi trường nuôi tôm: Người nuôi cần thường xuyên kiểm tra các yếu tố môi trường trong ao như nhiệt độ, độ mặn, pH và nồng độ oxy hòa tan. Việc sử dụng các thiết bị đo tự động có thể giúp người nuôi theo dõi và phát hiện kịp thời những biến động bất thường trong môi trường nuôi.
• Điều chỉnh độ mặn và bổ sung oxy cho ao nuôi: Đặc biệt ở những vùng ven biển, việc điều chỉnh lượng nước biển và nước ngọt vào ao là rất quan trọng để giữ độ mặn ổn định. Độ mặn phù hợp sẽ giúp tôm dễ dàng thích nghi và giảm bớt căng thẳng. Đồng thời, việc bổ sung oxy trong ao, đặc biệt vào ban đêm khi mức oxy trong nước thường giảm, cũng là một biện pháp cần thiết để duy trì sức khỏe cho tôm.
• Tăng cường dinh dưỡng và bổ sung khoáng chất: Cung cấp thức ăn chất lượng cao và bổ sung các khoáng chất, vitamin có thể giúp tăng cường hệ miễn dịch cho tôm, giúp chúng chống lại sự tấn công của virus và vi khuẩn. Các sản phẩm tăng cường hệ miễn dịch chứa vitamin C, E và các chất chống oxy hóa sẽ giúp tôm khỏe mạnh hơn và dễ dàng đối phó với bệnh tật.
• Thường xuyên thay nước và vệ sinh ao nuôi: Để giảm thiểu nguy cơ bệnh tật, người nuôi cần tăng cường thay nước thường xuyên và hút bùn đáy ao. Việc loại bỏ chất hữu cơ và các tạp chất sẽ giúp giảm môi trường thuận lợi cho vi khuẩn và virus phát triển.

Các biện pháp xử lý khi tôm bị bệnh đốm trắng

Khi phát hiện tôm mắc bệnh đốm trắng, người nuôi cần thực hiện các biện pháp xử lý nhanh chóng để hạn chế sự lây lan và giảm thiểu thiệt hại. Một số biện pháp có thể áp dụng bao gồm:

• Cách ly tôm bệnh: Nếu có thể, tôm bị bệnh cần được cách ly để tránh lây lan sang đàn tôm khỏe mạnh. Việc giảm mật độ nuôi cũng sẽ giúp kiểm soát tình hình và ngăn chặn dịch bệnh lây lan nhanh chóng.
• Giảm lượng thức ăn và xử lý chất thải: Khi tôm mắc bệnh, việc giảm lượng thức ăn là cần thiết để tránh ô nhiễm nước do thức ăn thừa. Người nuôi cần kiểm soát lượng thức ăn và đảm bảo nước ao không bị ô nhiễm.
• Sử dụng chế phẩm sinh học và thuốc điều trị: Các chế phẩm sinh học có thể giúp cải thiện môi trường ao nuôi và tiêu diệt vi khuẩn, virus gây bệnh. Tuy nhiên, khi sử dụng các sản phẩm này, người nuôi cần tuân thủ hướng dẫn của nhà sản xuất để tránh ảnh hưởng xấu đến tôm.
• Theo dõi sức khỏe tôm và chất lượng nước: Trong suốt quá trình điều trị, người nuôi cần theo dõi thường xuyên sức khỏe của tôm và chất lượng nước trong ao để đảm bảo bệnh không tiếp tục lây lan.

Bệnh đốm trắng là một mối đe dọa lớn đối với ngành nuôi tôm, đặc biệt là vào thời điểm giao mùa khi môi trường nuôi tôm thay đổi nhanh chóng và tôm dễ bị căng thẳng. Để phòng ngừa bệnh này, người nuôi cần chú trọng đến việc kiểm soát các yếu tố môi trường, tăng cường dinh dưỡng và sử dụng các biện pháp sinh học để cải thiện sức khỏe đàn tôm. Khi phát hiện bệnh, xử lý kịp thời và đúng cách sẽ giúp giảm thiểu thiệt hại và bảo vệ đàn tôm khỏi sự tấn công của virus.

Với việc áp dụng các biện pháp khoa học và công nghệ hiện đại, người nuôi tôm có thể đảm bảo được sự phát triển bền vững của ngành nuôi tôm, giảm thiểu rủi ro dịch bệnh và duy trì năng suất cao trong suốt cả năm.