Nguyên Nhân Gây Đục Cơ Trên Tôm Và Giải Pháp Khắc Phục

Hiện tượng đục cơ trên tôm là một vấn đề phổ biến trong nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là ở tôm thẻ chân trắng (Litopenaeus vannamei) và tôm sú (Penaeus monodon). Đây là tình trạng mà phần cơ thịt của tôm chuyển sang màu trắng đục, làm giảm giá trị thương phẩm và ảnh hưởng đến sức khỏe của tôm. Hiểu rõ nguyên nhân gây đục cơ giúp người nuôi có biện pháp quản lý hiệu quả để phòng ngừa và xử lý kịp thời.

Bài viết này sẽ phân tích chi tiết 5 nguyên nhân chính gây đục cơ trên tôm, cũng như cách phòng và điều trị tình trạng này.

1. Nguyên Nhân Gây Đục Cơ Trên Tôm

Sốc Do Thay Đổi Môi Trường Đột Ngột

Chế Gây Đục Cơ

Tôm là loài có khả năng thích nghi với môi trường nhưng vẫn nhạy cảm với sự thay đổi đột ngột của các yếu tố như:

Độ mặn: Khi tôm bị thay đổi độ mặn quá nhanh (từ cao xuống thấp hoặc ngược lại), áp suất thẩm thấu trong cơ thể bị rối loạn, gây hiện tượng đục cơ.

Nhiệt độ: Biến động nhiệt độ quá nhanh làm giảm tốc độ trao đổi chất, khiến mô cơ bị căng cứng, dẫn đến hiện tượng đục cơ.

pH và NH3 (Amoniac): Sự biến động của pH và nồng độ NH3 làm tăng stress, gây ảnh hưởng đến chức năng sinh lý của tôm.

Dấu Hiệu Nhận Biết

Tôm có biểu hiện bơi lờ đờ, mất phương hướng.

Cơ thịt từ trong suốt chuyển sang trắng đục, đặc biệt là ở vùng đốt bụng và đuôi.

Nếu tình trạng kéo dài, tôm có thể chết hàng loạt.

Giải Pháp Khắc Phục

Điều chỉnh môi trường từ từ: Khi thay đổi độ mặn hoặc nhiệt độ, nên thực hiện chậm (tối đa 2-3‰ mỗi ngày đối với độ mặn và 1-2°C mỗi ngày với nhiệt độ).

Bổ sung khoáng chất: Sử dụng Ca, Mg, K để giúp tôm thích nghi tốt hơn với môi trường.

Duy trì pH ổn định: Điều chỉnh pH về mức thích hợp (7.5 - 8.5) bằng cách sử dụng vôi dolomite hoặc bicarbonate natri.

Thiếu Oxy Hòa Tan (DO) Trong Nước

Cơ Chế Gây Đục Cơ

Khi lượng oxy hòa tan thấp (<4 mg/L), quá trình trao đổi chất trong cơ thể tôm bị ảnh hưởng, gây tích tụ axit lactic trong cơ.

Thiếu oxy làm giảm khả năng tuần hoàn máu, khiến tôm bị stress và dẫn đến đục cơ.

Dấu Hiệu Nhận Biết

Tôm nổi đầu, bơi yếu vào ban đêm hoặc sáng sớm.

Cơ thịt có màu trắng đục, đặc biệt là phần cơ bụng.

Tôm có xu hướng tập trung gần sục khí hoặc quạt nước.

Giải Pháp Khắc Phục

Tăng cường sục khí: Đảm bảo hệ thống quạt nước hoạt động hiệu quả để cung cấp oxy đầy đủ.

Kiểm tra Do thường xuyên: Duy trì do ở mức 5-7 mg/L.

Giảm mật độ nuôi: Tránh tình trạng quá tải làm giảm oxy trong nước.

Nhiễm Khuẩn Và Vi Khuẩn Gây Bệnh

Cơ Chế Gây Đục Cơ

Một số loại vi khuẩn như Vibrio spp., Bacillus spp. có thể xâm nhập vào cơ thể tôm qua thức ăn hoặc nước nuôi, gây tổn thương cơ.

Vi khuẩn gây nhiễm trùng làm giảm khả năng chuyển hóa dinh dưỡng của tôm, làm cơ bị viêm và trở nên đục.

Dấu Hiệu Nhận Biết

Cơ đục có thể lan rộng ra toàn bộ cơ thể.

Xuất hiện dấu hiệu hoại tử, các vùng cơ có thể bị teo nhỏ.

Tôm yếu, giảm ăn, có thể chết hàng loạt nếu nhiễm trùng nặng.

Giải Pháp Khắc Phục

Kiểm soát chất lượng nước: Định kỳ sử dụng chế phẩm vi sinh để kiểm soát vi khuẩn gây bệnh.

Tăng cường hệ miễn dịch cho tôm: Bổ sung vitamin C, E, beta-glucan vào khẩu phần ăn.

Sử dụng kháng sinh hợp lý: Chỉ dùng kháng sinh theo chỉ dẫn của chuyên gia, tránh lạm dụng gây kháng thuốc.

2.Thiếu Khoáng Chất Và Chất Dinh Dưỡng

Cơ Chế Gây Đục Cơ

Tôm cần các khoáng chất như canxi, magiê, kali, natri để duy trì cấu trúc cơ bắp và hệ thần kinh.

Thiếu khoáng làm giảm quá trình trao đổi chất, gây rối loạn thẩm thấu và dẫn đến đục cơ.

Dấu Hiệu Nhận Biết

Cơ tôm có màu trắng nhạt, đôi khi co cứng.

Tôm chậm lột xác, tỷ lệ sống thấp.

Xuất hiện tình trạng mềm vỏ sau khi lột xác.

Giải Pháp Khắc Phục

Bổ sung khoáng vào nước: Sử dụng dolomite, CaCl2, MgCl2 để tăng cường khoáng chất.

Cung cấp khoáng qua thức ăn: Dùng Premix khoáng để đảm bảo tôm hấp thụ đầy đủ.

Duy trì độ kiềm hợp lý: Giữ độ kiềm trong khoảng 120 - 160 mg/L để giúp tôm hấp thụ khoáng tốt hơn.

Căng Thẳng Do Lột Xác Và Mật Độ Nuôi Quá Cao

Cơ Chế Gây Đục Cơ

Khi mật độ nuôi cao, tôm phải cạnh tranh dinh dưỡng và không gian sống, dễ dẫn đến stress.

Lột xác là quá trình tốn nhiều năng lượng, nếu không có đủ dinh dưỡng hoặc môi trường không thuận lợi, tôm dễ bị đục cơ.

Dấu Hiệu Nhận Biết

Cơ thể tôm đục sau khi lột xác.

Tỷ lệ hao hụt sau mỗi lần lột xác tăng cao.

Tôm có xu hướng ăn kém hoặc bỏ ăn.

Giải Pháp Khắc Phục

Giảm mật độ nuôi: Đối với tôm thẻ, mật độ tối ưu là 80 - 120 con/m².

Cung cấp dinh dưỡng đầy đủ: Đặc biệt là protein, axit amin thiết yếu và chất chống stress.

Tăng cường kiểm soát môi trường: Giữ môi trường ổn định trong giai đoạn tôm lột xác.

3. Kết Luận

Hiện tượng đục cơ trên tôm có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm sốc môi trường, thiếu oxy, nhiễm khuẩn, thiếu khoáng chất và stress do lột xác hoặc mật độ nuôi cao. Để giảm thiểu rủi ro, người nuôi cần duy trì môi trường nước ổn định, bổ sung dinh dưỡng đầy đủ, kiểm soát vi khuẩn và hạn chế mật độ nuôi quá cao. Áp dụng các biện pháp phòng ngừa này sẽ giúp tăng năng suất và chất lượng tôm thương phẩm.