Các Tác Nhân Chính Gây Bệnh Phân Trắng Trên Tôm Và Giải Pháp Khắc Phục

Các Tác Nhân Chính Gây Bệnh Phân Trắng Trên Tôm Và Giải Pháp Khắc Phục 

Bệnh phân trắng (White Feces Syndrome - WFS) là một trong những bệnh phổ biến và nghiêm trọng trong nuôi trồng tôm, đặc biệt là tôm thẻ chân trắng (Litopenaeus vannamei). Bệnh này đã trở thành mối đe dọa lớn đối với ngành công nghiệp nuôi tôm trên toàn cầu, gây ra sự giảm sút nghiêm trọng về năng suất, hiệu quả kinh tế và chất lượng tôm.

Tôm bị bệnh phân trắng thường xuất hiện phân có màu trắng nổi trên bề mặt nước ao hoặc ở các khu vực xung quanh hệ thống cho ăn. Bệnh ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa của tôm, làm suy giảm khả năng hấp thụ dinh dưỡng và làm tôm mất sức, giảm tốc độ tăng trưởng và dễ mắc các bệnh khác. Nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời, bệnh phân trắng có thể lan rộng và dẫn đến tỷ lệ tử vong cao trong đàn tôm nuôi.

Triệu chứng của bệnh phân trắng trên tôm

Tôm bị bệnh phân trắng thường xuất hiện các triệu chứng rõ rệt và dễ quan sát:

Phân có màu trắng: Phân của tôm bệnh có màu trắng đục, nổi trên mặt nước ao hoặc bám dọc các góc ao.

Ăn ít hoặc bỏ ăn: Tôm mắc bệnh thường giảm hoặc ngừng ăn, khiến sức khỏe tôm yếu đi nhanh chóng.

Tôm gầy yếu, chậm lớn: Tôm không phát triển bình thường, thân thể gầy yếu, giảm kích thước và trọng lượng.

Suy giảm hoạt động: Tôm bị bệnh trở nên chậm chạp, ít hoạt động và dễ mắc các bệnh khác.

Nguyên nhân gây ra bệnh phân trắng trên tôm

Bệnh phân trắng có nhiều nguyên nhân phức tạp, thường là sự kết hợp giữa các yếu tố môi trường, dinh dưỡng, vi sinh vật và ký sinh trùng. Dưới đây là những tác nhân chính gây bệnh phân trắng trên tôm.

Vi khuẩn gây bệnh

Vi khuẩn là một trong những nguyên nhân chính gây ra bệnh phân trắng trên tôm. Các loài vi khuẩn thuộc nhóm Vibrio, đặc biệt là Vibrio parahaemolyticus và Vibrio alginolyticus, thường được phát hiện trong các ao nuôi có tôm mắc bệnh phân trắng. Chúng tấn công vào hệ tiêu hóa của tôm, gây viêm ruột và làm giảm khả năng tiêu hóa, dẫn đến tình trạng phân trắng.

Vibrio parahaemolyticus: Đây là loại vi khuẩn có liên quan mật thiết đến hội chứng tôm chết sớm (EMS) và gây tổn thương hệ tiêu hóa của tôm, làm tôm bài tiết phân có màu trắng.

Vibrio alginolyticus: Một loại vi khuẩn gây bệnh khác cũng có khả năng tấn công vào đường ruột, gây ra viêm nhiễm và suy giảm chức năng tiêu hóa.

Ký sinh trùng Gregarines

Ký sinh trùng Gregarines là một trong những tác nhân phổ biến gây bệnh phân trắng trên tôm. Gregarines thường bám vào niêm mạc ruột của tôm và gây ra viêm ruột, làm giảm khả năng hấp thụ dinh dưỡng. Khi tôm bị nhiễm Gregarines, ruột của chúng trở nên kém hoạt động, dẫn đến hiện tượng phân trắng.

Ký sinh trùng này phát triển mạnh trong điều kiện nước ô nhiễm và khi mật độ nuôi quá cao. Gregarines không chỉ gây tổn thương cho ruột mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho các loại vi khuẩn có hại khác tấn công hệ tiêu hóa của tôm.

Độc tố từ tảo và thức ăn kém chất lượng

Thức ăn kém chất lượng hoặc bị nhiễm độc tố từ tảo là một yếu tố quan trọng gây bệnh phân trắng. Các loại tảo có hại như tảo lam (Cyanobacteria) có khả năng sản sinh ra các độc tố như microcystin và nodularin, gây độc cho tôm khi chúng tiêu thụ. Những độc tố này ảnh hưởng trực tiếp đến hệ tiêu hóa của tôm, gây viêm ruột và làm ruột tôm không thể hấp thụ dinh dưỡng bình thường, dẫn đến phân trắng.

Ngoài ra, thức ăn bị nấm mốc, đặc biệt là thức ăn có chứa aflatoxin, cũng là một trong những nguyên nhân làm suy giảm sức khỏe hệ tiêu hóa của tôm, gây ra tình trạng phân trắng. Việc sử dụng thức ăn kém chất lượng, không rõ nguồn gốc có thể khiến tôm dễ bị nhiễm độc và phát triển bệnh.

Môi trường nước ô nhiễm

Môi trường nước ao nuôi bị ô nhiễm do sự tích tụ của chất hữu cơ, tảo chết, và các chất thải từ quá trình nuôi cũng là một nguyên nhân gây ra bệnh phân trắng. Khi chất lượng nước giảm, hàm lượng ammonia và nitrite trong nước tăng cao, gây ra tình trạng stress cho tôm, làm suy yếu hệ miễn dịch và tạo điều kiện cho vi khuẩn và ký sinh trùng phát triển.

Môi trường nước kém cũng làm tôm khó tiêu hóa thức ăn, giảm khả năng bài tiết bình thường và dẫn đến sự xuất hiện của phân trắng. Nước ô nhiễm cũng làm tăng nguy cơ lây nhiễm vi khuẩn Vibrio và các loại vi sinh vật gây hại khác.

Yếu tố stress và mật độ nuôi quá cao

Mật độ nuôi quá cao làm tăng áp lực lên tôm và gây ra stress, làm suy giảm sức khỏe tổng thể của tôm. Khi tôm bị stress, hệ miễn dịch của chúng yếu đi, dễ mắc các bệnh về tiêu hóa, bao gồm bệnh phân trắng. Mật độ nuôi cao cũng làm môi trường ao nuôi dễ bị ô nhiễm do lượng chất thải từ tôm tích tụ, gây ra tình trạng mất cân bằng sinh thái trong ao.

Stress kéo dài còn ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất và tiêu hóa của tôm, khiến chúng không thể tiêu hóa thức ăn hiệu quả, dẫn đến tình trạng phân trắng.

Các biện pháp phòng chống và khắc phục bệnh phân trắng trên tôm

Để phòng chống và kiểm soát hiệu quả bệnh phân trắng, cần áp dụng đồng bộ nhiều biện pháp từ quản lý môi trường ao nuôi, dinh dưỡng đến kiểm soát dịch bệnh. Dưới đây là các biện pháp cụ thể.

Quản lý môi trường nước

Kiểm soát chất lượng nước: Thường xuyên kiểm tra và điều chỉnh các thông số quan trọng như pH, nhiệt độ, độ mặn, nồng độ oxy hòa tan (DO), ammonia, nitrite và các hợp chất độc hại khác trong nước. Duy trì chất lượng nước ổn định và phù hợp với sự phát triển của tôm là yếu tố quan trọng để ngăn ngừa bệnh phân trắng.

Sử dụng vi sinh xử lý nước: Bổ sung các chế phẩm vi sinh vào ao nuôi để phân hủy chất hữu cơ và giảm tải lượng vi sinh vật gây hại. Các chế phẩm sinh học như vi khuẩn Bacillus có thể giúp duy trì cân bằng sinh học trong ao, hạn chế sự phát triển của vi khuẩn Vibrio và các loại ký sinh trùng.

Thay nước định kỳ: Định kỳ thay nước trong ao nuôi để loại bỏ các chất thải, phân tôm và các chất hữu cơ dư thừa. Điều này giúp cải thiện chất lượng nước và giảm nguy cơ ô nhiễm, từ đó hạn chế bệnh phân trắng.

Kiểm soát dịch bệnh và vi sinh vật gây hại

Phòng ngừa và điều trị Vibrio: Sử dụng các biện pháp phòng ngừa như bổ sung chế phẩm sinh học hoặc sử dụng thuốc kháng sinh theo chỉ dẫn của chuyên gia để kiểm soát vi khuẩn Vibrio. Tuy nhiên, cần hạn chế sử dụng kháng sinh để tránh tình trạng kháng thuốc và làm mất cân bằng hệ sinh thái trong ao nuôi.

Kiểm soát ký sinh trùng Gregarines: Để giảm nguy cơ nhiễm ký sinh trùng, cần duy trì môi trường nước sạch, không để chất hữu cơ tích tụ. Sử dụng các biện pháp kiểm soát ký sinh trùng như bổ sung các loại thuốc trị ký sinh trùng đặc hiệu nếu phát hiện sự xuất hiện của Gregarines.

Cải thiện chất lượng thức ăn và dinh dưỡng

Sử dụng thức ăn chất lượng cao: Chọn thức ăn có nguồn gốc rõ ràng, đảm bảo không bị nhiễm nấm mốc hoặc độc tố từ tảo. Thức ăn cần chứa đủ các dưỡng chất cần thiết như protein, lipid, vitamin và khoáng chất để đảm bảo sự phát triển khỏe mạnh cho tôm.Để phòng chống, cần kiểm soát chất lượng nước, sử dụng thức ăn chất lượng và quản lý dịch bệnh hiệu quả.