Dịch bệnh tôm nuôi do nắng nóng: Nguyên nhân và giải pháp phòng ngừa hiệu quả

Nuôi tôm đã trở thành một ngành sản xuất thủy sản quan trọng không chỉ ở Việt Nam mà còn trên thế giới. Tôm là một trong những loài thủy sản mang lại giá trị kinh tế cao, đặc biệt là tôm sú và tôm thẻ chân trắng. Tuy nhiên, ngành nuôi tôm cũng phải đối mặt với không ít thách thức, trong đó có sự bùng phát của dịch bệnh. Một trong những yếu tố làm gia tăng dịch bệnh trong nuôi tôm là hiện tượng nắng nóng kéo dài. Mùa hè nóng bức với nhiệt độ cao và sự thay đổi đột ngột của các yếu tố môi trường có thể làm gia tăng các bệnh tật ở tôm nuôi, gây thiệt hại nặng nề cho người nuôi. Bài viết này sẽ phân tích nguyên nhân, ảnh hưởng và đưa ra các giải pháp phòng ngừa dịch bệnh tôm nuôi trong mùa nắng nóng.

Nguyên nhân dịch bệnh tôm nuôi trong mùa nắng nóng

Biến đổi khí hậu và nhiệt độ cao

Một trong những nguyên nhân chính gây dịch bệnh cho tôm nuôi trong mùa hè là biến đổi khí hậu, đặc biệt là tình trạng nắng nóng kéo dài. Nhiệt độ nước trong ao nuôi tôm tăng cao là điều kiện lý tưởng để vi khuẩn, ký sinh trùng và vi rút phát triển mạnh mẽ. Trong môi trường nước có nhiệt độ cao, sức đề kháng của tôm giảm sút, khiến chúng dễ bị nhiễm bệnh. Tôm trong các ao nuôi thường không có khả năng di chuyển để tìm nơi mát mẻ, nên khi nhiệt độ nước tăng lên, chúng dễ bị căng thẳng, suy yếu và mắc các bệnh như hoại tử gan tụy cấp tính (EMS), bệnh phân trắng, hay bệnh tôm chết sớm (AHPND).

Ô nhiễm môi trường nước

Mùa hè cũng là thời điểm mưa nhiều, nước ao có thể bị ô nhiễm do các chất thải từ thức ăn thừa, phân bón, thuốc thú y và các chất ô nhiễm khác. Nước ô nhiễm không chỉ tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển mà còn làm giảm chất lượng nước, làm tôm bị stress và dễ mắc bệnh. Việc không thay nước đúng cách hoặc thay nước không đủ sẽ khiến mật độ các vi sinh vật gây hại trong ao nuôi tăng cao, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của tôm.

Mật độ nuôi cao

Trong mùa nắng nóng, nhiều hộ nuôi tôm không kiểm soát được mật độ nuôi, dẫn đến tình trạng quá tải trong ao nuôi. Mật độ nuôi quá cao tạo ra môi trường sống không lý tưởng cho tôm, làm tăng sự cạnh tranh về không gian sống và dinh dưỡng. Điều này không chỉ khiến tôm yếu đi mà còn làm gia tăng nguy cơ lây lan các bệnh trong đàn.

Sự suy giảm chất lượng thức ăn

Chất lượng thức ăn cho tôm nuôi cũng có thể bị giảm sút trong mùa nắng nóng. Thức ăn không được bảo quản đúng cách trong điều kiện nóng bức có thể bị hỏng hoặc giảm giá trị dinh dưỡng, làm tôm thiếu chất và suy yếu sức đề kháng. Khi sức đề kháng giảm, tôm dễ bị nhiễm bệnh hơn. Một số bệnh phổ biến trong mùa hè là bệnh phân trắng, bệnh hoại tử gan tụy, bệnh do ký sinh trùng và bệnh nấm.

Quản lý kém trong nuôi trồng thủy sản

Trong mùa hè, nếu người nuôi không có kế hoạch quản lý ao nuôi một cách hợp lý, việc kiểm tra sức khỏe thủy sản cũng như chất lượng nước sẽ không được thực hiện đầy đủ, dẫn đến sự bùng phát của dịch bệnh. Ngoài ra, việc lạm dụng kháng sinh và thuốc trong quá trình điều trị cũng có thể tạo ra sự kháng thuốc và làm tình trạng bệnh thêm nghiêm trọng.

Những loại bệnh tôm hay gặp trong mùa nắng nóng

Bệnh hoại tử gan tụy cấp tính (EMS)

Bệnh hoại tử gan tụy cấp tính là một trong những bệnh nghiêm trọng nhất đối với tôm nuôi. Bệnh này thường gây chết hàng loạt và làm giảm năng suất nuôi tôm đáng kể. EMS chủ yếu do vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus gây ra, và nó phát triển mạnh mẽ trong điều kiện nhiệt độ cao và môi trường nước ô nhiễm. Bệnh gây tổn thương nghiêm trọng đến gan tụy của tôm, làm cho tôm yếu đi và chết nhanh chóng.

Bệnh phân trắng

Bệnh phân trắng chủ yếu ảnh hưởng đến tôm nuôi thâm canh với mật độ cao. Bệnh này do vi khuẩn Vibrio gây ra và thường xảy ra khi chất lượng nước không đảm bảo. Tôm bị bệnh phân trắng thường có biểu hiện như phân trắng, mệt mỏi, chậm lớn và đôi khi chết. Bệnh này bùng phát mạnh trong mùa nắng nóng khi nước ao nuôi có nhiệt độ cao và môi trường ô nhiễm.

Bệnh tôm chết sớm (AHPND)

Bệnh AHPND là một bệnh gây thiệt hại lớn trong nuôi tôm, đặc biệt là tôm thẻ chân trắng. Bệnh này do vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus gây ra và thường xảy ra trong điều kiện môi trường nước không ổn định. Khi tôm bị bệnh, chúng chết nhanh chóng, gây thiệt hại lớn cho người nuôi.

Bệnh ký sinh trùng

Tôm nuôi cũng có thể bị nhiễm ký sinh trùng như Eusseria và Haplosporidium, gây ra các vấn đề về tiêu hóa và sức khỏe tổng thể. Các ký sinh trùng này có thể ảnh hưởng đến các bộ phận của tôm, khiến tôm phát triển kém và dễ chết hơn trong điều kiện môi trường không tốt.

Bệnh nấm

Nấm có thể tấn công tôm nuôi trong các ao có môi trường nước bị ô nhiễm và nhiệt độ nước cao. Nấm gây tổn thương cho da và mang của tôm, làm giảm khả năng trao đổi oxy và các chất dinh dưỡng, từ đó làm suy yếu tôm và gây chết.

Các biện pháp phòng ngừa dịch bệnh tôm nuôi trong mùa nắng nóng

Quản lý môi trường nước hiệu quả

Để phòng ngừa dịch bệnh cho tôm nuôi, điều đầu tiên là phải quản lý chất lượng nước. Việc thường xuyên kiểm tra các chỉ số nước như pH, độ mặn, oxy hòa tan và nhiệt độ nước là rất quan trọng. Khi nước có dấu hiệu ô nhiễm, người nuôi cần thay nước ngay để đảm bảo chất lượng nước luôn đạt chuẩn. Cũng cần sử dụng các chế phẩm sinh học để cải thiện chất lượng nước và tiêu diệt mầm bệnh.

Điều chỉnh mật độ nuôi

Mật độ nuôi cần được điều chỉnh hợp lý để tránh tình trạng quá tải. Mật độ cao sẽ tạo ra sự cạnh tranh giữa các con tôm về thức ăn và không gian sống, làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Trong mùa nắng nóng, việc giảm mật độ nuôi sẽ giúp giảm căng thẳng cho tôm và giảm thiểu khả năng lây lan bệnh tật.

Cung cấp thức ăn chất lượng cao

Thức ăn cho tôm cần được bảo quản đúng cách, tránh việc để thức ăn bị hỏng do nhiệt độ cao. Thức ăn chất lượng cao, phù hợp với nhu cầu dinh dưỡng của tôm sẽ giúp tăng sức đề kháng cho chúng và giảm nguy cơ mắc bệnh. Việc sử dụng các chế phẩm sinh học hỗ trợ tiêu hóa cũng sẽ giúp tôm hấp thụ tốt hơn các dưỡng chất cần thiết.

Sử dụng vaccine và thuốc đúng cách

Sử dụng vaccine là một biện pháp quan trọng trong phòng ngừa bệnh cho tôm nuôi. Các loại vaccine phòng bệnh hoại tử gan tụy, phân trắng, và bệnh tôm chết sớm đã được phát triển và chứng minh hiệu quả trong việc giảm thiểu tỷ lệ mắc bệnh. Tuy nhiên, việc sử dụng kháng sinh và thuốc cũng phải đúng cách để tránh hiện tượng kháng thuốc và làm giảm hiệu quả điều trị.

Quản lý sức khỏe tôm thường xuyên

Người nuôi tôm cần thường xuyên kiểm tra sức khỏe của tôm trong suốt vụ nuôi, đặc biệt trong mùa nắng nóng. Khi phát hiện tôm có dấu hiệu bệnh, cần nhanh chóng cách ly và điều trị kịp thời. Việc kiểm tra tôm định kỳ sẽ giúp phát hiện bệnh sớm và ngăn chặn dịch bệnh lây lan trong đàn.

Dịch bệnh tôm nuôi do nắng nóng là một vấn đề nghiêm trọng ảnh hưởng đến ngành nuôi trồng thủy sản, đặc biệt trong các mùa hè oi ả. Tuy nhiên, với các biện pháp phòng ngừa hợp lý như quản lý môi trường nước, điều chỉnh mật độ nuôi, cung cấp thức ăn chất lượng, sử dụng vaccine và thuốc đúng cách, ngành nuôi tôm hoàn toàn có thể đối phó với dịch bệnh và duy trì sản lượng ổn định. Thực hiện các biện pháp phòng ngừa một cách toàn diện sẽ giúp ngành nuôi tôm phát triển bền vững, mang lại lợi ích kinh tế lâu dài cho người nuôi.