Giải Pháp Toàn Diện Giảm Nguy Cơ Bệnh Phân Trắng Trên Tôm Nuôi

Giải Pháp Toàn Diện Giảm Nguy Cơ Bệnh Phân Trắng Trên Tôm Nuôi 

Bệnh phân trắng trên tôm (White Feces Syndrome - WFS) là một trong những thách thức lớn đối với ngành nuôi tôm, gây ra nhiều tổn thất kinh tế nghiêm trọng. Bệnh này thường xuất hiện phổ biến trên tôm thẻ chân trắng (Litopenaeus vannamei), và đôi khi trên cả tôm sú (Penaeus monodon). Để giảm nguy cơ mắc bệnh phân trắng, người nuôi cần hiểu rõ các yếu tố gây bệnh cũng như các biện pháp quản lý và phòng ngừa phù hợp. Dưới đây là các yếu tố quan trọng giúp giảm nguy cơ mắc bệnh phân trắng trên tôm.

Quản lý chất lượng nước trong ao nuôi

Quản lý chất lượng nước là yếu tố quan trọng hàng đầu để giảm nguy cơ mắc bệnh phân trắng trên tôm. Các thông số môi trường như pH, nhiệt độ, độ mặn, oxy hòa tan và hàm lượng amoniac (NH3), nitrit (NO2-) cần được duy trì ở mức ổn định và phù hợp với điều kiện sống của tôm.

pH: Độ pH lý tưởng cho tôm thẻ chân trắng nằm trong khoảng 7.5 - 8.5. Nếu pH trong ao quá thấp hoặc quá cao, hệ tiêu hóa của tôm sẽ bị ảnh hưởng, dẫn đến sự xuất hiện của bệnh phân trắng.

Oxy hòa tan (DO): Oxy hòa tan cần được duy trì trên mức 5 mg/L để đảm bảo tôm có đủ oxy cho quá trình hô hấp và tiêu hóa. Oxy thấp dễ làm tôm bị stress và giảm khả năng chống lại bệnh tật, bao gồm bệnh phân trắng.

Hàm lượng amoniac (NH3) và nitrit (NO2-): Sự gia tăng nồng độ amoniac và nitrit trong ao có thể gây độc cho tôm, làm suy yếu hệ miễn dịch và là nguyên nhân chính dẫn đến bệnh phân trắng. Do đó, việc duy trì nồng độ NH3 và NO2- ở mức thấp là rất quan trọng.

Cải thiện chất lượng thức ăn và quy trình cho ăn

Thức ăn đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe của tôm, và các yếu tố liên quan đến thức ăn có thể ảnh hưởng trực tiếp đến nguy cơ mắc bệnh phân trắng.

Chất lượng thức ăn: Thức ăn phải đảm bảo đủ dưỡng chất, dễ tiêu hóa và không bị hỏng hoặc nhiễm nấm mốc. Thức ăn kém chất lượng, chứa độc tố hoặc không phù hợp với nhu cầu dinh dưỡng của tôm sẽ gây ra các vấn đề về tiêu hóa, dẫn đến bệnh phân trắng.

Quy trình cho ăn: Cần điều chỉnh lượng thức ăn hợp lý dựa trên tình trạng sức khỏe và kích thước của tôm. Cho ăn quá nhiều sẽ gây thừa thức ăn, khiến thức ăn lắng đọng xuống đáy ao, gây ô nhiễm môi trường nước. Thức ăn thừa phân hủy sẽ làm tăng hàm lượng NH3 và NO2-, ảnh hưởng xấu đến tôm và làm tăng nguy cơ mắc bệnh phân trắng.

Thêm các chất bổ sung: Sử dụng các chất bổ sung như enzyme, men vi sinh (probiotics), hoặc các chất tăng cường hệ miễn dịch có thể giúp cải thiện hệ tiêu hóa của tôm và giảm nguy cơ mắc bệnh. Các sản phẩm probiotics giúp cân bằng vi sinh vật trong đường ruột tôm, ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh.

Quản lý và xử lý bùn đáy ao

Bùn đáy ao là nơi tích tụ các chất hữu cơ, chất thải từ thức ăn thừa và chất bài tiết của tôm, tạo điều kiện cho vi khuẩn gây bệnh phát triển. Nếu không được quản lý và xử lý đúng cách, bùn đáy ao sẽ là nguồn gốc của nhiều loại bệnh, bao gồm cả bệnh phân trắng.

Loại bỏ bùn đáy định kỳ: Việc loại bỏ bùn đáy ao một cách định kỳ sẽ giúp loại bỏ các chất hữu cơ tích tụ, giảm nguy cơ ô nhiễm nguồn nước và ngăn ngừa sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh.

Sục khí và tăng cường oxy hóa đáy ao: Sục khí dưới đáy ao giúp cải thiện chất lượng bùn và giảm thiểu sự phân hủy kỵ khí của các chất hữu cơ, từ đó giảm nguy cơ sinh ra các hợp chất độc hại như H2S, NH3, NO2-.

Kiểm soát vi sinh vật gây bệnh

Vi khuẩn và các tác nhân gây bệnh trong ao nuôi là một trong những nguyên nhân chính gây ra bệnh phân trắng. Các vi khuẩn như Vibrio parahaemolyticus, Vibrio harveyi, hoặc các ký sinh trùng như Enterocytozoon hepatopenaei (EHP) thường là tác nhân gây ra hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh phân trắng trên tôm.

Sử dụng men vi sinh: Men vi sinh (probiotics) có khả năng ức chế sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh và duy trì sự cân bằng của hệ vi sinh vật trong ao. Các chủng vi khuẩn có lợi như Bacillus, Lactobacillus, Saccharomyces có khả năng tiêu hóa các chất hữu cơ trong ao và ức chế sự phát triển của Vibrio spp.

Khử trùng nước và ao nuôi: Sử dụng các phương pháp khử trùng như clorin, formalin hoặc các sản phẩm vi sinh có thể giúp tiêu diệt hoặc kiểm soát mật độ vi khuẩn gây bệnh trong ao. Tuy nhiên, cần sử dụng đúng liều lượng và thời điểm để tránh làm ảnh hưởng đến tôm nuôi.

Áp dụng quy trình nuôi tuần hoàn hoặc ít thay nước

Trong những năm gần đây, các mô hình nuôi tuần hoàn (RAS - Recirculating Aquaculture System) hoặc nuôi tôm ít thay nước đã được áp dụng thành công để giảm thiểu tác động của bệnh phân trắng.

Hệ thống nuôi tuần hoàn: RAS giúp kiểm soát tốt hơn các thông số môi trường, giảm thiểu ô nhiễm từ nước thải và cải thiện sức khỏe của tôm. Hệ thống này cũng giúp giảm nguy cơ lây nhiễm bệnh từ môi trường bên ngoài và duy trì môi trường nước ổn định cho tôm.

Nuôi tôm ít thay nước: Mô hình này giúp giảm thiểu việc thay nước thường xuyên, từ đó giảm nguy cơ tôm bị stress do thay đổi môi trường và giảm lây lan bệnh từ nguồn nước mới.

Kiểm soát stress cho tôm

Stress là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến hệ miễn dịch của tôm, và khi tôm bị stress, chúng dễ bị nhiễm bệnh hơn. Các yếu tố gây stress cho tôm bao gồm:

Thay đổi đột ngột của các thông số môi trường: Thay đổi đột ngột về pH, nhiệt độ, độ mặn, hoặc hàm lượng oxy có thể gây stress cho tôm và làm giảm khả năng chống chịu của chúng đối với bệnh phân trắng. Do đó, cần kiểm soát chặt chẽ và tránh sự biến động lớn của các thông số này.

Mật độ nuôi quá cao: Nuôi tôm ở mật độ quá cao làm tăng nguy cơ stress và cạnh tranh về thức ăn, oxy. Mật độ nuôi lý tưởng cho tôm thẻ chân trắng là khoảng 60-120 con/m2, tùy thuộc vào mô hình nuôi.

Xử lý tôm sai cách: Khi thu hoạch, di chuyển, hoặc xử lý tôm không đúng cách, tôm dễ bị tổn thương và stress, làm giảm khả năng miễn dịch và dễ mắc bệnh phân trắng.

Sử dụng các sản phẩm sinh học và thảo dược

Hiện nay, nhiều loại sản phẩm sinh học và thảo dược được nghiên cứu và phát triển để giảm thiểu tác động của bệnh phân trắng trên tôm. Một số loại thảo dược như chiết xuất từ tỏi, quế, nghệ, hoặc các loại thực phẩm chức năng sinh học đã chứng minh được khả năng tăng cường hệ miễn dịch và cải thiện sức khỏe đường ruột của tôm.

Sản phẩm sinh học: Các sản phẩm sinh học có chứa enzyme tiêu hóa, probiotics, hoặc prebiotics giúp cân bằng hệ vi sinh vật trong ruột tôm, giảm nguy cơ mắc bệnh tiêu hóa, bao gồm cả bệnh phân trắng.

Thảo dược: Các chiết xuất từ thảo dược giúp tăng cường hệ miễn dịch tự nhiên của tôm, kích thích tôm phát triển khỏe mạnh và ít mắc bệnh. Ví dụ, tỏi có chứa allicin, một chất có khả năng kháng khuẩn và kháng nấm mạnh, giúp ngăn ngừa bệnh phân trắng.