Ngành Nuôi Tôm Đối Mặt Với Biến Đổi Khí Hậu: Tác Động Và Giải Pháp

Ngành Nuôi Tôm Đối Mặt Với Biến Đổi Khí Hậu: Tác Động Và Giải Pháp  

Biến đổi khí hậu (BĐKH) đang trở thành một trong những vấn đề quan trọng nhất của thế kỷ 21, ảnh hưởng đến mọi ngành kinh tế và hệ sinh thái, bao gồm ngành nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là nuôi tôm. Tôm, một trong những sản phẩm thủy sản quan trọng của nhiều quốc gia, đặc biệt ở Đông Nam Á, đang phải đối mặt với các thách thức từ biến đổi khí hậu như nhiệt độ nước biển tăng cao, thay đổi lượng mưa, axit hóa đại dương và các hiện tượng thời tiết cực đoan.

Ngành nuôi tôm, vốn đã đối mặt với nhiều rủi ro về dịch bệnh và môi trường, hiện phải đối phó với các tác động ngày càng nghiêm trọng của biến đổi khí hậu. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sản lượng tôm, mà còn đe dọa sinh kế của hàng triệu nông dân và công nhân lao động trong chuỗi cung ứng thủy sản. Do đó, việc hiểu rõ các tác động của biến đổi khí hậu đối với ngành nuôi tôm và phát triển các biện pháp thích ứng hiệu quả là rất cần thiết.

Các tác động chính của biến đổi khí hậu đến ngành nuôi tôm

Biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến ngành nuôi tôm theo nhiều cách, từ sự thay đổi điều kiện môi trường tự nhiên cho đến tác động đến năng suất và chất lượng tôm. Dưới đây là các yếu tố chính của BĐKH ảnh hưởng đến ngành này:

Tăng nhiệt độ nước biển

Sự gia tăng nhiệt độ nước biển là một trong những tác động rõ rệt nhất của biến đổi khí hậu. Nhiệt độ nước biển ấm lên có thể làm thay đổi sinh lý và hành vi của tôm, ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình sinh trưởng và phát triển của chúng.

Ảnh hưởng đến tăng trưởng tôm: Nhiệt độ nước ấm có thể thúc đẩy quá trình trao đổi chất và tăng trưởng của tôm trong một số điều kiện nhất định. Tuy nhiên, khi nhiệt độ vượt quá ngưỡng tối ưu (khoảng 28-30°C đối với tôm thẻ chân trắng), tôm sẽ gặp stress, dẫn đến giảm tốc độ tăng trưởng và giảm khả năng kháng bệnh.

Suy giảm sức khỏe và hệ miễn dịch: Nhiệt độ nước biển cao hơn làm giảm sức khỏe tổng thể của tôm, làm suy yếu hệ miễn dịch, tạo điều kiện thuận lợi cho các loại bệnh như bệnh đốm trắng, bệnh hoại tử gan tụy cấp (AHPND), và bệnh EHP (Enterocytozoon hepatopenaei) bùng phát. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng tôm sống trong môi trường nước ấm dễ mắc bệnh và có tỷ lệ tử vong cao hơn.

Rủi ro về oxy hòa tan: Khi nhiệt độ nước tăng, khả năng giữ oxy của nước giảm, dẫn đến giảm hàm lượng oxy hòa tan, gây căng thẳng cho tôm. Tôm sống trong điều kiện thiếu oxy có thể gặp khó khăn trong hô hấp và dẫn đến chết hàng loạt nếu không được can thiệp kịp thời.

Biến đổi lượng mưa và xâm nhập mặn

Lượng mưa thay đổi, với các đợt mưa lớn hơn hoặc hạn hán kéo dài, có tác động đáng kể đến hệ sinh thái vùng nuôi tôm.

Thay đổi độ mặn: Mưa lớn hoặc hạn hán có thể gây ra sự thay đổi đáng kể về độ mặn trong các ao nuôi tôm. Độ mặn quá cao hoặc quá thấp đều có thể gây stress cho tôm, làm giảm khả năng tăng trưởng và sức đề kháng của chúng. Trong trường hợp tôm thẻ chân trắng, độ mặn lý tưởng là từ 15-25 ppt, nhưng BĐKH có thể làm độ mặn trong ao biến động mạnh mẽ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của tôm.

Xâm nhập mặn: Đối với các khu vực ven biển, sự xâm nhập mặn do mực nước biển dâng và lượng mưa giảm cũng là một vấn đề lớn. Xâm nhập mặn làm thay đổi đặc tính của đất và nước trong vùng nuôi, gây khó khăn cho việc duy trì các điều kiện môi trường lý tưởng cho tôm. Ngoài ra, nó cũng ảnh hưởng đến nguồn nước ngọt phục vụ nuôi trồng và làm giảm hiệu quả của các biện pháp kiểm soát môi trường.

Tăng tần suất các hiện tượng thời tiết cực đoan

Biến đổi khí hậu khiến các hiện tượng thời tiết cực đoan như bão, lũ lụt, hạn hán và nắng nóng xảy ra thường xuyên hơn và dữ dội hơn, tác động mạnh mẽ đến ngành nuôi tôm.

Bão và lũ lụt: Bão và lũ lụt không chỉ gây thiệt hại trực tiếp cho cơ sở hạ tầng nuôi tôm như ao nuôi, hệ thống dẫn nước, và hệ thống thoát nước, mà còn mang theo nguồn nước bẩn, mầm bệnh và chất ô nhiễm từ bên ngoài vào ao nuôi. Điều này có thể làm gia tăng nguy cơ bùng phát dịch bệnh trong tôm và làm giảm sản lượng do tỷ lệ chết cao.

Hạn hán và nắng nóng kéo dài: Hạn hán và nắng nóng có thể làm giảm nguồn cung cấp nước cho các vùng nuôi tôm, dẫn đến sự gia tăng độ mặn và nhiệt độ nước trong ao nuôi. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sinh trưởng của tôm mà còn làm giảm lượng oxy hòa tan trong nước, dẫn đến nguy cơ tôm bị chết hàng loạt.

Thay đổi điều kiện gió: Gió mạnh và không ổn định có thể làm đảo lộn cấu trúc nước trong ao nuôi, ảnh hưởng đến hệ sinh thái vi sinh vật trong ao và làm xáo trộn sự cân bằng giữa tảo và vi khuẩn, gây ra các vấn đề về chất lượng nước.

Axit hóa đại dương

Axit hóa đại dương, một hiện tượng do sự hấp thụ khí CO2 từ không khí vào nước biển, đang trở thành một mối đe dọa lớn đối với ngành nuôi trồng thủy sản.

Ảnh hưởng đến vỏ tôm: Axit hóa làm giảm khả năng hấp thụ canxi của tôm, dẫn đến sự suy yếu của vỏ tôm, làm tăng nguy cơ tôm bị chết trong quá trình lột xác. Vỏ yếu cũng khiến tôm dễ bị tổn thương và nhiễm bệnh hơn, làm giảm tỷ lệ sống sót trong ao nuôi.

Tác động đến hệ sinh thái nước: Axit hóa làm thay đổi cấu trúc hóa học của nước, ảnh hưởng đến sự phát triển của các loài sinh vật phù du, tảo và vi sinh vật, những yếu tố cần thiết trong chuỗi thức ăn tự nhiên của tôm. Điều này làm giảm khả năng cung cấp dinh dưỡng tự nhiên cho tôm, đồng thời ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình xử lý chất thải sinh học trong ao nuôi.

Gia tăng dịch bệnh và sự phát triển của vi sinh vật

Biến đổi khí hậu, đặc biệt là sự gia tăng nhiệt độ nước, đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự bùng phát của nhiều loại dịch bệnh và vi sinh vật gây hại trong các ao nuôi tôm. Các bệnh phổ biến trong ngành nuôi tôm như bệnh đốm trắng (WSSV), hoại tử gan tụy cấp (AHPND), và EHP có xu hướng phát triển mạnh mẽ hơn trong điều kiện nước ấm.

Tăng tốc độ lây lan của dịch bệnh: Nhiệt độ nước cao hơn giúp các loại virus và vi khuẩn gây bệnh phát triển và lây lan nhanh hơn. Điều này dẫn đến việc bùng phát các đợt dịch lớn, gây thiệt hại nặng nề cho các trại nuôi tôm.

Suy giảm hệ miễn dịch của tôm: Nhiệt độ nước biến động và các yếu tố môi trường thay đổi nhanh chóng có thể làm suy yếu hệ miễn dịch của tôm, khiến chúng dễ mắc các bệnh hơn. Tôm yếu sức đề kháng cũng có khả năng lây bệnh cho các cá thể khỏe mạnh khác, làm dịch bệnh lan rộng hơn.

 Những yếu tố này làm giảm năng suất, gia tăng dịch bệnh, và đe dọa sinh kế của người nuôi tôm, đòi hỏi các biện pháp thích ứng khẩn cấp.