Nhận Diện Triệu Chứng EMS/AHPNS: Bước Đầu Chống Đại Dịch Trong Ao Tôm

Hội chứng chết sớm ở tôm (EMS), hay còn được gọi là Hội chứng hoại tử gan tụy cấp tính (AHPNS) và tên mới là Hoại tử gan tụy cấp tính (AHPND), là một căn bệnh nguy hiểm và gây thiệt hại lớn cho ngành nuôi tôm toàn cầu. Bệnh này lần đầu tiên được phát hiện vào năm 2009 tại Trung Quốc và nhanh chóng lan rộng ra các quốc gia nuôi tôm khác như Thái Lan, Việt Nam, Malaysia, và Mexico. AHPND gây ra tỷ lệ chết cao trong các trại nuôi tôm, đặc biệt là tôm sú (Penaeus monodon) và tôm thẻ chân trắng (Penaeus vannamei).

Nguyên Nhân Gây Bệnh

Nguyên nhân chính gây ra AHPND là vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus, một loại vi khuẩn phổ biến trong môi trường nước biển. Tuy nhiên, không phải tất cả các chủng V. parahaemolyticus đều gây ra AHPND. Chỉ các chủng chứa plasmid độc tố đặc biệt mới có khả năng gây bệnh. Plasmid này mã hóa cho hai loại độc tố (PirA và PirB) gây hại cho gan tụy của tôm.

Triệu Chứng Lâm Sàng

Triệu chứng lâm sàng của tôm bị nhiễm AHPND có thể nhận biết qua nhiều dấu hiệu khác nhau, từ các thay đổi bên ngoài cơ thể đến các tổn thương nội tạng. Dưới đây là các triệu chứng chính:

Triệu Chứng Bên Ngoài

Hành Vi Bất Thường:

Tôm bị bệnh thường có xu hướng bơi lờ đờ, yếu ớt và dễ bị cuốn trôi bởi dòng nước.

Tôm có thể bơi lên bề mặt nước hoặc tập trung quanh các khu vực có dòng chảy mạnh.

Giảm Hoạt Động Ăn Uống:

Tôm bị bệnh thường giảm hoặc ngừng ăn, dẫn đến giảm trọng lượng và kích thước.

Thức ăn trong các ao nuôi thường còn dư nhiều so với bình thường.

Màu Sắc Bất Thường:

Tôm có thể chuyển sang màu nhạt hoặc nhợt nhạt hơn so với bình thường.

Các đốm đỏ hoặc nâu có thể xuất hiện trên vỏ tôm, đặc biệt là ở các khu vực gần đầu và ngực.

Triệu Chứng Bên Trong

Gan Tụy Bất Thường:

Gan tụy của tôm bị nhiễm AHPND thường bị teo lại, chuyển sang màu trắng hoặc nhợt nhạt.

Mô gan tụy trở nên mềm yếu, dễ vỡ và không đồng nhất.

Ruột Rỗng:

Ruột tôm bị bệnh thường rỗng hoặc chứa ít thức ăn, có màu nhợt nhạt hoặc trong suốt.

Đường ruột có thể bị viêm hoặc tổn thương, gây ra hiện tượng tiết dịch bất thường.

Tổn Thương Mô Học:

Các nghiên cứu mô học cho thấy mô gan tụy bị hoại tử và tế bào bị phá hủy nghiêm trọng.

Tế bào gan tụy có hiện tượng phân mảnh và thoái hóa, mất cấu trúc bình thường.

Triệu Chứng Môi Trường

Tỷ Lệ Chết Cao:

Tỷ lệ chết có thể lên tới 100% trong vòng 30 ngày sau khi xuất hiện triệu chứng đầu tiên.

Sự chết hàng loạt thường xảy ra trong giai đoạn 20-30 ngày sau khi thả tôm giống.

Chất Lượng Nước Kém:

Nước trong ao nuôi có thể bị đục, có mùi hôi và chứa nhiều chất cặn bã.

Các chỉ số chất lượng nước như DO (oxy hòa tan), pH, NH3 (amoniac) và NO2 (nitrite) thường bị thay đổi bất thường.

Phương Pháp Chẩn Đoán

Chẩn đoán AHPND đòi hỏi sự kết hợp giữa quan sát triệu chứng lâm sàng và các phương pháp phân tích phòng thí nghiệm:

Quan Sát Lâm Sàng

Kiểm Tra Ngoại Quan: Quan sát hành vi, màu sắc và trạng thái ăn uống của tôm.

Khám Nghiệm Gan Tụy: Kiểm tra trực tiếp gan tụy của tôm để phát hiện các dấu hiệu bất thường như teo gan, màu trắng hoặc mềm yếu.

Phương Pháp Phòng Thí Nghiệm

PCR (Polymerase Chain Reaction): Sử dụng PCR để phát hiện gene mã hóa độc tố PirA và PirB trong các chủng V. parahaemolyticus từ mẫu gan tụy của tôm.

Xét Nghiệm Mô Học: Phân tích mẫu gan tụy dưới kính hiển vi để phát hiện tổn thương mô học và xác định mức độ hoại tử.

Biện Pháp Phòng Ngừa và Kiểm Soát

Để giảm thiểu rủi ro và thiệt hại do AHPND, người nuôi tôm cần áp dụng các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát hiệu quả:

 Quản Lý Môi Trường

Duy Trì Chất Lượng Nước: Theo dõi và điều chỉnh các chỉ số chất lượng nước thường xuyên, bao gồm DO, pH, NH3, và NO2.

Thay Nước Định Kỳ: Thực hiện thay nước định kỳ để loại bỏ các chất cặn bã và vi khuẩn gây hại.

Quản Lý Thức Ăn

Sử Dụng Thức Ăn Chất Lượng: Chọn các loại thức ăn công nghiệp chất lượng cao, không bị nhiễm nấm mốc hay vi khuẩn gây bệnh.

Bổ Sung Men Vi Sinh: Bổ sung các loại men vi sinh có lợi vào thức ăn để cải thiện hệ tiêu hóa của tôm và ngăn ngừa vi khuẩn gây hại.

Sử Dụng Hóa Chất và Thuốc

Khử Trùng Ao Nuôi: Sử dụng các chất khử trùng an toàn để làm sạch ao nuôi trước khi thả tôm giống.

Sử Dụng Kháng Sinh Hợp Lý: Chỉ sử dụng kháng sinh theo hướng dẫn của chuyên gia thú y và tuân thủ các quy định về sử dụng kháng sinh trong nuôi trồng thủy sản.

Chọn Giống Tôm Kháng Bệnh

Chọn Giống Tôm Kháng Bệnh: Lựa chọn các giống tôm có khả năng kháng bệnh cao từ các nguồn giống uy tín và chất lượng.

Kiểm Tra Sức Khỏe Tôm Giống: Kiểm tra sức khỏe của tôm giống trước khi thả nuôi để đảm bảo không bị nhiễm bệnh.

Hướng Dẫn Điều Trị

Khi phát hiện tôm bị nhiễm AHPND, cần áp dụng các biện pháp điều trị kịp thời để hạn chế tổn thất:

Cách Ly và Điều Trị

Cách Ly Tôm Bị Bệnh: Cách ly những con tôm bị bệnh ra khỏi đàn tôm khỏe mạnh để tránh lây lan.

Điều Trị Bằng Kháng Sinh: Sử dụng các loại kháng sinh hiệu quả theo chỉ dẫn của chuyên gia thú y. Cần lưu ý tuân thủ liều lượng và thời gian điều trị để tránh hiện tượng kháng thuốc.

Cải Thiện Môi Trường

Tăng Cường Oxy Hòa Tan: Sử dụng máy sục khí để tăng cường lượng oxy hòa tan trong nước, giúp tôm khỏe mạnh hơn và giảm tỷ lệ chết.

Điều Chỉnh Chất Lượng Nước: Kiểm tra và điều chỉnh các chỉ số chất lượng nước để tạo điều kiện tốt nhất cho tôm phục hồi.