Phân Biệt EHP và Vi Bào Tử Trùng: Hiểu Rõ Hai Bệnh Nguy Hiểm Ở Tôm

Phân Biệt EHP và Vi Bào Tử Trùng: Hiểu Rõ Hai Bệnh Nguy Hiểm Ở Tôm 

Trong ngành nuôi tôm, sức khỏe của tôm là yếu tố quyết định đến sự thành công của vụ nuôi. Các bệnh trên tôm do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra, trong đó hai bệnh phổ biến và nguy hiểm hiện nay là bệnh EHP (Enterocytozoon hepatopenaei) và bệnh do vi bào tử trùng. Cả hai bệnh này đều do các tác nhân vi sinh vật gây ra, và đều có tác động tiêu cực đến năng suất tôm nuôi, nhưng chúng có những điểm khác nhau về nguyên nhân, triệu chứng, cơ chế lây lan và phương pháp phòng trị. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu chi tiết sự khác biệt giữa EHP và bệnh vi bào tử trùng, từ đó giúp người nuôi tôm có cái nhìn rõ hơn và đưa ra các biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

Bệnh EHP (Enterocytozoon hepatopenaei)

Tác Nhân Gây Bệnh EHP

Bệnh EHP do tác nhân Enterocytozoon hepatopenaei gây ra, là một loại vi bào tử trùng thuộc nhóm Microsporidia. Đây là loại ký sinh nội bào bắt buộc, chủ yếu ảnh hưởng đến tế bào gan tụy của tôm.

Vi bào tử trùng EHP là một loại ký sinh trùng có kích thước rất nhỏ, thuộc họ Microsporidia. Đây là một loại vi khuẩn nội bào bắt buộc, có nghĩa là nó chỉ có thể sống và sinh sản bên trong tế bào của vật chủ.

Tôm nuôi (như tôm thẻ chân trắng và tôm sú) là các loài bị ảnh hưởng chính bởi bệnh EHP, đặc biệt là ở các vùng nuôi thâm canh.

 Triệu Chứng và Dấu Hiệu Lâm Sàng

Khi tôm bị nhiễm EHP, các triệu chứng thường không rõ ràng, đặc biệt là trong giai đoạn đầu của bệnh. Tuy nhiên, khi bệnh tiến triển, một số dấu hiệu sau có thể xuất hiện:

Giảm tốc độ sinh trưởng: Đây là triệu chứng đặc trưng nhất của bệnh EHP. Tôm nhiễm EHP thường phát triển chậm và không đạt được kích thước mong muốn, ngay cả khi chúng được cung cấp đủ thức ăn.

Không có biểu hiện lâm sàng đặc trưng: Tôm nhiễm EHP thường không có các triệu chứng bệnh lý cụ thể như tôm bị bệnh hoại tử gan tụy cấp tính (AHPND) hoặc bệnh đốm trắng. Điều này khiến việc chẩn đoán sớm bệnh EHP trở nên khó khăn hơn.

Màu sắc tôm bình thường: Tôm mắc bệnh EHP thường không thay đổi màu sắc hoặc có các vết loét trên vỏ, mà chỉ có dấu hiệu suy giảm sinh trưởng.

Tỷ lệ chết thấp: Bệnh EHP không gây tỷ lệ chết cao, nhưng ảnh hưởng đến năng suất chung của tôm do tôm phát triển chậm, làm giảm hiệu quả kinh tế của vụ nuôi.

Cơ Chế Lây Lan

Bệnh EHP lây lan qua nhiều con đường khác nhau, chủ yếu qua nguồn thức ăn và nước. Một số cơ chế lây lan chính bao gồm:

Lây qua thức ăn: Tôm ăn các chất thải hoặc tôm chết nhiễm EHP sẽ dễ dàng bị lây nhiễm. Điều này đặc biệt xảy ra khi quản lý thức ăn và vệ sinh ao nuôi không tốt.

Lây qua môi trường nước: Các bào tử của vi khuẩn EHP có thể tồn tại trong nước và lây lan sang tôm khỏe qua môi trường. Nước ao bị ô nhiễm từ ao nuôi lân cận hoặc nguồn nước không được xử lý kỹ cũng là nguy cơ lây nhiễm.

Lây qua nguồn giống: Một số nghiên cứu cho thấy rằng tôm giống có thể mang mầm bệnh EHP mà không có dấu hiệu rõ ràng, dẫn đến lây lan bệnh ngay từ giai đoạn đầu nuôi.

Chẩn Đoán và Phòng Trị Bệnh EHP

Chẩn đoán: Do triệu chứng của bệnh EHP không rõ ràng, việc chẩn đoán chủ yếu dựa trên xét nghiệm PCR hoặc kiểm tra mô học của gan tụy để phát hiện sự hiện diện của bào tử EHP.

Phòng ngừa:

Quản lý nguồn nước tốt, tránh lây lan bệnh từ môi trường nước ô nhiễm.

Kiểm soát nguồn thức ăn, tránh sử dụng thức ăn bị nhiễm bẩn hoặc tôm chết nhiễm bệnh.

Sử dụng nguồn giống sạch bệnh, kiểm tra tôm giống kỹ càng trước khi thả nuôi.

Điều trị: Hiện tại chưa có biện pháp điều trị đặc hiệu cho bệnh EHP. Việc điều trị chủ yếu tập trung vào quản lý môi trường và dinh dưỡng, hạn chế tác động của bệnh và ngăn chặn lây lan.

Bệnh Do Vi Bào Tử Trùng

Tác Nhân Gây Bệnh Vi Bào Tử Trùng

Vi bào tử trùng (Microsporidia) là một nhóm lớn các vi sinh vật ký sinh có cấu trúc đơn giản, thuộc họ Microsporidia. Chúng ký sinh chủ yếu trong tế bào của vật chủ, làm suy yếu và gây ra các bệnh nghiêm trọng. Các loại vi bào tử trùng có thể gây bệnh trên nhiều loài sinh vật, bao gồm cả tôm.

Một số loài vi bào tử trùng khác ngoài EHP cũng có thể gây bệnh cho tôm, như Thelohania spp. và Nosema spp., mặc dù không phổ biến bằng EHP.

Triệu Chứng và Dấu Hiệu Lâm Sàng

Bệnh do vi bào tử trùng gây ra có thể xuất hiện với các triệu chứng tương tự bệnh EHP, nhưng có một số khác biệt quan trọng:

Cơ thể tôm có màu sắc nhợt nhạt hoặc bất thường: Một số loài vi bào tử trùng có thể khiến tôm thay đổi màu sắc, trở nên nhợt nhạt hoặc có những vùng màu sắc bất thường.

Suy giảm hệ miễn dịch: Tôm nhiễm vi bào tử trùng có xu hướng suy giảm sức đề kháng, dễ mắc các bệnh khác.

Sự hiện diện của bào tử trong các mô: Khi kiểm tra mô học, có thể thấy sự hiện diện của các bào tử vi bào tử trùng trong các tế bào của tôm, đặc biệt là trong các mô cơ và gan tụy.

Tôm yếu và chậm lớn: Cũng giống như bệnh EHP, bệnh do vi bào tử trùng thường làm tôm chậm phát triển, ảnh hưởng đến năng suất nuôi.

 Cơ Chế Lây Lan

Vi bào tử trùng có khả năng lây lan nhanh chóng trong quần thể tôm qua nhiều con đường:

Lây qua nguồn giống: Giống như EHP, vi bào tử trùng cũng có thể lây qua tôm giống bị nhiễm bệnh mà không có triệu chứng rõ ràng.

Lây qua thức ăn và chất thải: Tôm ăn thức ăn nhiễm bào tử hoặc chất thải của tôm bệnh sẽ bị lây nhiễm.

Lây qua môi trường nước: Bào tử của vi bào tử trùng có thể tồn tại trong môi trường nước và lây lan sang tôm khỏe.

Chẩn Đoán và Phòng Trị Bệnh Vi Bào Tử Trùng

Chẩn đoán: Việc chẩn đoán bệnh do vi bào tử trùng cũng dựa trên các phương pháp xét nghiệm như PCR hoặc kiểm tra mô học. Tuy nhiên, cần xác định chính xác loại vi bào tử trùng gây bệnh để có biện pháp kiểm soát phù hợp.

Phòng ngừa: Các biện pháp phòng ngừa bệnh vi bào tử trùng tương tự như bệnh EHP, bao gồm:

Sử dụng giống tôm sạch bệnh, kiểm tra kỹ trước khi thả nuôi.

Quản lý môi trường nước ao tốt, ngăn chặn lây lan qua nguồn nước.

Vệ sinh ao nuôi và kiểm soát nguồn thức ăn.

Điều trị: Hiện tại, cũng như EHP, chưa có biện pháp điều trị đặc hiệu cho bệnh do vi bào tử trùng. Quản lý môi trường và dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu tác động của bệnh.trong khi vi bào tử trùng gây suy yếu hệ miễn dịch và màu sắc bất thường. Cả hai bệnh lây lan qua môi trường nước và nguồn giống nhiễm bệnh.