Duy trì chất lượng môi trường ao tôm: Kiểm soát NH3, NO2 và CO2 để nâng cao năng

Việc kiểm soát các khí độc như NH3, NO2 và CO2 trong ao tôm là yếu tố quyết định đối với sức khỏe và năng suất tôm. Bà con cần duy trì môi trường ổn định bằng cách kiểm tra chất lượng nước, quản lý thức ăn, và cải tạo ao để tối ưu hóa sự phát triển của tôm.

Việc duy trì chất lượng môi trường trong ao nuôi tôm là yếu tố cực kỳ quan trọng đối với sự thành công của vụ nuôi. Môi trường ao ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, tăng trưởng, và năng suất của tôm. Trong số các yếu tố tác động đến chất lượng môi trường ao tôm, NH3, NO2, và CO2 đóng vai trò quan trọng, bởi chúng có thể tạo ra các chất độc hại ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của tôm. Hiểu rõ về các yếu tố này sẽ giúp bà con nông dân nuôi tôm cải thiện hiệu quả trong công tác quản lý và xử lý, từ đó nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.

NH3 (Amoniac) – Một Nguyên Nhân Gây Độc Trong Ao Tôm

NH3, hay amoniac, là một hợp chất hóa học được tạo ra trong môi trường ao nuôi tôm từ hai nguồn chính: thức ăn dư thừa và sự phân hủy chất hữu cơ trong bùn đáy ao. Khi thức ăn dư thừa không được tôm tiêu hóa hết, chúng phân hủy dưới tác động của vi sinh vật trong môi trường ao, giải phóng NH3 vào trong nước. Thêm vào đó, một phần chất thải của tôm cũng là nguồn gây ra NH3 khi chúng phân hủy trong môi trường ao.

Trong hệ thống nuôi tôm, chỉ có khoảng 22% lượng nitơ từ thức ăn được tôm hấp thụ, trong khi 57% còn lại thải ra ngoài môi trường, và 14% sẽ tồn tại trong lớp bùn đáy ao. Quá trình này tạo ra lượng NH3 ngày càng gia tăng trong nước nếu không có biện pháp kiểm soát phù hợp.

NH3 tồn tại dưới hai dạng: NH3 (amoniac) và NH4+ (ion amoni). Ở điều kiện pH thấp, NH3 sẽ chuyển hóa thành NH4+, một dạng ít độc hơn. Tuy nhiên, khi pH trong ao tăng cao, NH4+ sẽ chuyển thành NH3, và đây chính là lúc amoniac trở thành một mối nguy hại lớn đối với tôm. Amoniac ở nồng độ cao có thể gây hỏng mang, gan tụy, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến các chức năng sinh lý của tôm như hô hấp, trao đổi chất, miễn dịch, điều hòa thẩm thấu, và lột xác. Những vấn đề này có thể tạo cơ hội cho mầm bệnh xâm nhập và gây chết tôm.

Để tránh sự tích tụ của NH3 trong ao nuôi tôm, bà con cần duy trì môi trường nước có pH từ 7.5 – 8.0, nhiệt độ từ 25 – 30°C và độ mặn 10 – 30ppt. Trong điều kiện này, NH4+ sẽ chiếm ưu thế, giúp giảm bớt tác động độc hại của NH3 đối với tôm. Nếu pH quá cao (trên 9.0), NH4+ sẽ chuyển hóa thành NH3, gây ra mối nguy hiểm cho tôm nuôi. Do đó, việc kiểm soát và duy trì các yếu tố môi trường này là rất quan trọng trong việc hạn chế tác động tiêu cực của NH3.

NO2 (Nitrit) – Khí Độc Tác Hại Đến Hệ Thống Hô Hấp Của Tôm

NO2 (Nitrit) là một khí độc khác có thể xuất hiện trong ao nuôi tôm, đặc biệt trong những điều kiện không kiểm soát tốt chất lượng nước. NO2 là sản phẩm chuyển hóa từ NH3 thông qua hoạt động của vi khuẩn trong ao nuôi tôm. Khí độc này có thể gây ra một số vấn đề nghiêm trọng cho tôm nuôi, làm ảnh hưởng đến khả năng vận chuyển oxy trong máu của chúng.

NO2 có thể được hình thành qua các nguyên nhân sau:

• Quá trình sên vét, cải tạo ao chưa triệt để: Nếu quá trình cải tạo ao không được thực hiện đúng cách trước vụ nuôi, lượng bùn cũ trong ao sẽ tạo ra một môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển và chuyển hóa NH3 thành NO2.
• Nguồn nước không qua hệ thống lắng lọc: Khi nguồn nước vào ao nuôi chưa được xử lý triệt để, có thể chứa nhiều phù sa và các chất hữu cơ dễ phân hủy. Khi các chất này phân hủy trong ao, NO2 sẽ dần dần được sinh ra.
• Dư thừa thức ăn và chất thải từ tôm: Nếu tôm ăn không hợp lý, dư thừa thức ăn sẽ bị phân hủy trong nước, tạo thành NO2. Khoảng 30% thức ăn tôm tiêu hóa triệt để, phần còn lại thải ra ngoài môi trường, làm tăng lượng NO2 trong nước.

NO2 gây hại cho tôm chủ yếu thông qua cơ chế kết hợp với hemocyanin trong máu tôm để tạo thành mehemoglobin, khiến tôm không thể vận chuyển oxy. Điều này dẫn đến tình trạng thiếu oxy, làm giảm khả năng hô hấp và trao đổi khí của tôm, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và sự phát triển của tôm.

Nồng độ NO2 trong nước cao sẽ làm nền đáy ao chuyển sang màu đen, nước có mùi hôi, và xuất hiện các bong bóng khí màu đen hoặc khó vỡ. Tôm sẽ biểu hiện các triệu chứng như yếu đuối, chết dần do thiếu oxy, và không phát triển tốt.

Để kiểm soát NO2, bà con cần duy trì nồng độ NO2 trong ao không vượt quá 1 ppm. Tuy nhiên, một số ao có thể có hàm lượng NO2 cao hơn mức này nhưng vẫn có thể duy trì tôm phát triển, nhưng đây là trường hợp rất hiếm và không được khuyến khích.

CO2 (Carbonic) – Nguy Cơ Từ Khí Carbonic

Khí CO2 chủ yếu được sinh ra từ hoạt động hô hấp của tôm, vi sinh vật, và tảo trong ao. Ngoài ra, quá trình phân hủy chất hữu cơ trong bùn đáy ao cũng là nguồn phát sinh chính của khí CO2. CO2 hòa tan vào trong nước, làm giảm pH của môi trường nước, và nếu nồng độ CO2 quá cao, nó có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng đối với sức khỏe tôm nuôi.

Khi CO2 ở mức cao, nó sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe của tôm thông qua các cơ chế sau:

• Giảm hiệu quả trao đổi chất của tôm: CO2 cao sẽ làm giảm hiệu quả hoạt động của các enzyme tiêu hóa của tôm, khiến chúng không thể tiêu hóa thức ăn một cách hiệu quả. Điều này làm giảm tỷ lệ tăng trưởng và năng suất của tôm nuôi.
• Ức chế sự tiêu hóa: Sự tăng cao của CO2 làm giảm khả năng tiêu hóa của tôm, đồng thời làm giảm lượng glucose trong máu, ảnh hưởng đến hoạt động trao đổi chất của tôm.
• Thiếu năng lượng cho sự phát triển: Quá trình hô hấp của tôm khi có CO2 cao sẽ sử dụng nhiều năng lượng hơn, từ đó làm giảm năng lượng dành cho các hoạt động phát triển khác của tôm.
• Sức khỏe tôm bị suy giảm: CO2 cao cũng ảnh hưởng đến sức khỏe chung của tôm, làm giảm khả năng chống chịu bệnh tật và gây suy giảm sự sống sót của tôm trong ao.

Theo các chuyên gia, mức CO2 lý tưởng trong ao nuôi tôm là dưới 5 mg/L. Nếu mức CO2 vượt quá 29,7 mg/L, tôm sẽ chịu tác động tiêu cực và sức khỏe của chúng sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Giải Pháp Kiểm Soát NH3, NO2 và CO2 Trong Ao Nuôi Tôm

Để duy trì môi trường ao nuôi tôm trong điều kiện lý tưởng và ngăn ngừa các khí độc như NH3, NO2 và CO2, người nuôi cần thực hiện các biện pháp kiểm soát sau:

• Kiểm soát chất lượng nước: Thường xuyên kiểm tra pH, độ kiềm, độ mặn và các chỉ tiêu khác trong ao để đảm bảo chúng luôn ở mức lý tưởng cho tôm nuôi.
• Cải tạo ao định kỳ: Quá trình sên vét ao cần được thực hiện đúng cách để loại bỏ bùn cũ, giảm bớt sự phân hủy chất hữu cơ trong ao.
• Quản lý thức ăn hợp lý: Hạn chế dư thừa thức ăn và thức ăn thừa của tôm, để giảm bớt sự phân hủy chất hữu cơ và sự hình thành các khí độc.
• Cải thiện hệ thống thông gió: Tăng cường sự lưu thông khí và điều hòa khí CO2 trong ao bằng các hệ thống quạt nước, máy sục khí và thiết bị làm thoáng nước.
• Sử dụng vi sinh vật có lợi: Áp dụng các loại vi sinh vật có lợi vào ao để cải thiện quá trình phân hủy chất hữu cơ, giảm sự tích tụ khí độc và duy trì chất lượng nước.
• Kiểm soát nguồn nước: Nguồn nước phải được xử lý kỹ càng trước khi đưa vào ao nuôi, tránh để nước chứa các chất độc hại.
• Tăng cường sức khỏe tôm: Cung cấp chế độ dinh dưỡng hợp lý, tăng cường hệ miễn dịch của tôm để chúng có thể chống chịu tốt hơn với các yếu tố xấu từ môi trường.

Việc kiểm soát các khí độc như NH3, NO2 và CO2 trong ao nuôi tôm là yếu tố cực kỳ quan trọng để đảm bảo sức khỏe và năng suất tôm. Hiểu rõ về các yếu tố này sẽ giúp bà con nuôi tôm có những biện pháp quản lý hiệu quả, từ đó nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm và giảm thiểu rủi ro trong quá trình nuôi trồng. Việc duy trì chất lượng môi trường ao luôn ổn định và an toàn sẽ là chìa khóa để đạt được thành công trong nghề nuôi tôm.