Tác động của stress đối với sức khỏe tôm nuôi và biện pháp phòng ngừa

Trong quá trình nuôi tôm, việc duy trì một môi trường nuôi ổn định và chất lượng là điều vô cùng quan trọng. Tuy nhiên, do nhiều yếu tố tác động từ môi trường và điều kiện nuôi, tôm thường xuyên phải đối mặt với các hiện tượng stress. Khi bị stress, cơ thể tôm phản ứng bằng cách sử dụng phần lớn năng lượng để đối phó, dẫn đến suy giảm sức khỏe, giảm đề kháng và chậm phát triển. Stress trên tôm không chỉ gây hại cho sức khỏe cá nhân mà còn làm giảm năng suất và chất lượng vụ nuôi.

Stress là gì?

Stress trên tôm có thể được hiểu là trạng thái căng thẳng, mệt mỏi khi tôm phải đối mặt với những thay đổi hoặc tác động không mong muốn từ môi trường sống hoặc những yếu tố khác trong quá trình nuôi. Khi gặp stress, cơ thể tôm sẽ phải sử dụng năng lượng để duy trì hoạt động bình thường và vượt qua trạng thái căng thẳng đó. Quá trình này làm tôm bị suy yếu, giảm khả năng đề kháng, dễ mắc bệnh và chậm phát triển.

Stress có thể gây ra nhiều biểu hiện khác nhau trên tôm, từ việc giảm ăn, thay đổi màu sắc cơ thể, cho đến các vấn đề nghiêm trọng hơn như cong thân, đục cơ. Nếu không được kiểm soát kịp thời, stress có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe của tôm và hiệu quả kinh tế của người nuôi.

Nguyên nhân gây stress trên tôm

Sự thay đổi bất thường của thời tiết, khí hậu
Thời tiết và khí hậu có ảnh hưởng lớn đến sức khỏe của tôm. Sự thay đổi đột ngột của thời tiết, như mưa lớn, nắng nóng kéo dài, gió mạnh hoặc nhiệt độ biến đổi quá mức, đều có thể gây stress cho tôm. Trong các điều kiện thời tiết khắc nghiệt, tôm phải điều chỉnh cơ thể để thích nghi, và quá trình này làm tiêu tốn nhiều năng lượng, dẫn đến stress.
Ngoài ra, trong những điều kiện thời tiết xấu như mưa liên tục, nước trong ao nuôi có thể trở nên quá lạnh hoặc bị ô nhiễm do sự tích tụ của chất thải và các chất độc hại. Điều này làm giảm chất lượng nước, khiến tôm bị căng thẳng và khó chịu.

Sự thay đổi của các chỉ tiêu môi trường nước
Các yếu tố môi trường nước như pH, độ mặn, nồng độ oxy hòa tan, và các khí độc như NH₃, H₂S đều có ảnh hưởng lớn đến sức khỏe tôm. Khi các chỉ tiêu này thay đổi đột ngột, tôm sẽ phải tiêu tốn nhiều năng lượng để thích nghi với sự thay đổi đó. Chẳng hạn, khi pH trong ao nuôi giảm quá thấp hoặc tăng quá cao, tôm sẽ gặp khó khăn trong quá trình trao đổi chất và cân bằng nội môi, dẫn đến stress.
Độ mặn cũng là một yếu tố quan trọng. Sự thay đổi nhanh chóng của độ mặn có thể khiến tôm bị sốc, làm suy giảm khả năng đề kháng và gây stress. Ngoài ra, việc thiếu hụt oxy hòa tan trong nước do quản lý kém hệ thống quạt nước hoặc do nước bị ô nhiễm cũng làm tôm dễ bị stress và ảnh hưởng đến khả năng sinh trưởng.

Chất lượng nước kém, thiếu hụt oxy và nồng độ khí độc cao
Một trong những nguyên nhân chính gây stress trên tôm là chất lượng nước kém. Nước ao nuôi tôm thường bị ô nhiễm do sự tích tụ của phân tôm, thức ăn dư thừa, và các chất hữu cơ. Khi lượng chất hữu cơ này phân hủy, nó sẽ sinh ra các khí độc như NH₃, H₂S và CO₂. Những khí này có thể gây ra những tác động tiêu cực đến sức khỏe của tôm, làm tôm bị stress và suy giảm sức đề kháng.
Oxy hòa tan cũng đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình hô hấp của tôm. Khi nước ao thiếu oxy, tôm sẽ bị căng thẳng vì không đủ oxy để duy trì các chức năng sống cơ bản. Đặc biệt trong những ao nuôi có mật độ cao, tình trạng thiếu oxy càng trở nên nghiêm trọng, dẫn đến tôm bị stress kéo dài và tăng nguy cơ mắc bệnh.

Xử lý nước bằng hóa chất quá liều hoặc hóa chất độc hại
Việc sử dụng hóa chất để xử lý nước trong ao nuôi là điều cần thiết để duy trì môi trường sạch sẽ và ngăn ngừa dịch bệnh. Tuy nhiên, khi sử dụng quá liều hoặc sử dụng các hóa chất không phù hợp, tôm có thể bị nhiễm độc và bị stress. Các loại hóa chất như thuốc diệt tảo, thuốc trừ sâu, hoặc các loại kháng sinh nếu không được sử dụng đúng liều lượng có thể gây tổn thương cho hệ thống hô hấp và tiêu hóa của tôm, làm tôm yếu và căng thẳng.

Tôm bị nhiễm bệnh do ký sinh trùng, vi khuẩn, virus
Khi tôm bị nhiễm bệnh, dù là do vi khuẩn, virus hay ký sinh trùng, chúng đều phải sử dụng một lượng lớn năng lượng để chống chọi với bệnh tật. Điều này khiến cơ thể tôm dễ bị suy yếu, dẫn đến stress. Đặc biệt, các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn và virus có thể làm tôm giảm sức đề kháng, khiến chúng dễ dàng bị căng thẳng khi đối mặt với các yếu tố môi trường bất lợi.

Biểu hiện khi tôm bị  stress

Những biểu hiện của stress trên tôm rất đa dạng và có thể khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân gây stress. Tuy nhiên, một số dấu hiệu phổ biến mà người nuôi có thể nhận biết bao gồm:

Giảm ăn
Khi bị stress, tôm thường có xu hướng giảm ăn hoặc ngừng ăn. Đây là một trong những dấu hiệu rõ ràng nhất của tôm bị căng thẳng. Việc giảm ăn sẽ làm tôm suy yếu, mất năng lượng và chậm phát triển.

Màu sắc cơ thể thay đổi bất thường
Tôm bị stress thường có sự thay đổi về màu sắc cơ thể. Chúng có thể trở nên nhợt nhạt hoặc có màu sắc đậm hơn bình thường. Màu sắc bất thường của tôm thường là dấu hiệu của sự căng thẳng, khi tôm phải điều chỉnh hệ thống trao đổi chất để đối phó với các yếu tố môi trường không thuận lợi.

Dễ bị cong thân, đục cơ
Một trong những biểu hiện nghiêm trọng hơn của stress là hiện tượng cong thân, đục cơ ở tôm. Khi bị stress kéo dài, tôm có thể bị co rút cơ, làm cho thân tôm cong lại và cơ thể trở nên đục. Hiện tượng này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của tôm mà còn làm giảm giá trị kinh tế của vụ nuôi.

Biện pháp phòng ngừa stress trên tôm

Để ngăn ngừa tình trạng stress trên tôm, người nuôi cần thực hiện các biện pháp phòng ngừa từ sớm, đồng thời duy trì các điều kiện nuôi ổn định và đảm bảo môi trường nước trong ao luôn trong tình trạng tốt nhất.

Thực hiện đúng quy trình kỹ thuật trong nuôi trồng
Người nuôi cần tuân thủ các quy trình kỹ thuật cơ bản trong nuôi trồng thủy sản để giảm thiểu rủi ro stress cho tôm. Điều này bao gồm việc thả nuôi tôm đúng thời điểm, chọn mật độ nuôi phù hợp và quản lý chất lượng nước một cách khoa học.

• Thả nuôi đúng thời điểm: Việc chọn thời điểm thả tôm rất quan trọng để tránh tôm bị sốc do điều kiện môi trường không thuận lợi. Nên thả tôm vào thời điểm mà điều kiện thời tiết và chất lượng nước ổn định.
• Mật độ nuôi vừa phải: Nuôi với mật độ cao sẽ làm tăng áp lực lên môi trường, gây thiếu oxy và tăng nguy cơ stress cho tôm. Người nuôi cần điều chỉnh mật độ phù hợp để giảm thiểu tình trạng này.

Chọn hình thức vận chuyển hợp lý
Vận chuyển tôm không đúng cách có thể làm tôm bị sốc và stress. Người nuôi cần chọn hình thức vận chuyển tôm hợp lý, đảm bảo tôm không bị thiếu oxy hoặc chịu áp lực quá lớn trong quá trình di chuyển.

Quản lý chất lượng nước hiệu quả
Quản lý chất lượng nước trong ao là yếu tố quan trọng giúp giảm stress cho tôm. Điều này bao gồm việc duy trì các chỉ tiêu môi trường ổn định, bổ sung oxy khi cần thiết, và xử lý các khí độc như NH₃ và H₂S. Cần kiểm tra pH, độ mặn và oxy hòa tan trong nước thường xuyên để đảm bảo môi trường sống tốt cho tôm.

Sử dụng vi sinh để cải thiện chất lượng nước
Các chế phẩm vi sinh có thể giúp cải thiện chất lượng nước, phân hủy chất hữu cơ và giảm thiểu khí độc trong ao nuôi tôm. Việc sử dụng các loại vi sinh thích hợp không chỉ giúp cải thiện môi trường nước mà còn hỗ trợ tôm trong việc duy trì sức khỏe và giảm stress.

Đảm bảo chế độ dinh dưỡng hợp lý
Một chế độ ăn uống đầy đủ và cân đối là rất quan trọng trong việc giảm thiểu stress cho tôm. Người nuôi cần cung cấp các loại thức ăn có chất lượng cao và bổ sung các dưỡng chất cần thiết cho tôm như vitamin, khoáng chất, và amino acid.

Stress trên tôm là một vấn đề nghiêm trọng trong quá trình nuôi trồng thủy sản, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, sự phát triển và năng suất của tôm. Việc nhận diện nguyên nhân và biểu hiện stress sớm sẽ giúp người nuôi có biện pháp can thiệp kịp thời, từ đó bảo vệ sức khỏe của tôm và tăng cường hiệu quả kinh tế trong quá trình nuôi trồng. Các biện pháp phòng ngừa, bao gồm quản lý môi trường nước, điều chỉnh mật độ nuôi, và sử dụng thức ăn phù hợp, đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu tác động của stress và duy trì một môi trường nuôi tôm bền vững.