Tại Sao Màng Bọt Trên Mặt Ao Là Dấu Hiệu Cảnh Báo Cho Tôm Nuôi?

Nuôi tôm thâm canh đang trở thành một ngành kinh tế quan trọng ở nhiều quốc gia, đặc biệt là tại Việt Nam. Tuy nhiên, khi quản lý ao nuôi không đúng cách, hiện tượng màng bọt trên mặt ao có thể xuất hiện. Đây là dấu hiệu của việc chất lượng nước ao nuôi đang xuống cấp, có thể gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng cho tôm nuôi. Trong bài viết này, chúng ta sẽ đi sâu vào tìm hiểu nguyên nhân, tác hại của màng bọt và các giải pháp để xử lý và ngăn chặn hiện tượng này. 

Màng bọt trên mặt ao nuôi tôm 

Màng bọt thường xuất hiện khi các thiết bị sục khí như quạt nước hoặc hệ thống oxy đáy hoạt động. Khi nước trong sạch, không có nhờn và không chứa vật chất lơ lửng, màng bọt này sẽ nhanh chóng tan đi. Tuy nhiên, trong trường hợp màng bọt lâu tan, tạo thành vệt dài hoặc tập trung ở góc ao, đây là dấu hiệu cho thấy nước ao nuôi đang bị nhờn, môi trường nước xấu đi và có nguy cơ ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của tôm. 

Nguyên nhân hình thành màng bọt 

Tảo nở hoa 

Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây ra màng bọt trên mặt ao nuôi là hiện tượng tảo nở hoa. Tảo phát triển mạnh trong điều kiện ao nuôi có nhiều chất hữu cơ dư thừa, đặc biệt là khi có sự mất cân bằng dinh dưỡng giữa nitơ và phospho. Những loại tảo độc như tảo lam, tảo giáp, tảo mắt, và tảo đỏ có thể phát triển mạnh và gây ra hiện tượng nhờn nước, dẫn đến sự hình thành màng bọt khó tan. 

Tảo chết (sụp tảo) 

Trong một số trường hợp, tảo trong ao nuôi có thể chết hàng loạt, gây ra sự tích tụ chất hữu cơ và ô nhiễm nước. Điều này thường xảy ra khi pH nước không ổn định, độ kiềm thấp, hoặc khi việc diệt tảo không được thực hiện đúng cách. Tảo chết không chỉ gây ô nhiễm nước mà còn là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến sự hình thành màng bọt trên mặt ao nuôi. 

Quá trình phân hủy yếm khí của bùn đáy 

Bùn hữu cơ tích tụ ở đáy ao nuôi là một trong những vấn đề lớn trong quản lý môi trường ao nuôi tôm. Khi lớp bùn này phân hủy trong điều kiện yếm khí, nó sẽ sinh ra các khí độc như H2S, CH4, NH3, NO2, và các khí này kết hợp với oxy hòa tan trong nước để tạo thành các chất ít độc hơn. Tuy nhiên, nếu quá trình phân hủy yếm khí diễn ra mạnh mẽ, lượng khí độc gia tăng và kết quả là màng bọt hình thành trên mặt nước. Khi nhiệt độ và pH của nước cao, khả năng gây độc cho tôm từ các khí này cũng tăng lên. 

Phát triển của vi sinh vật dạng sợi 

Sự mất cân bằng dinh dưỡng trong ao nuôi có thể dẫn đến sự phát triển mạnh mẽ của các loại vi sinh vật dạng sợi. Những vi sinh vật này có khả năng sản sinh các hợp chất kỵ nước kết hợp với bọt khí, tạo ra màng bọt. Khi chết, các vi sinh vật này sẽ giải phóng các chất bề mặt sinh học, làm tăng thêm sự nhờn nước và sự hình thành màng bọt trong ao. 

Chất rắn lơ lửng 

Chất rắn lơ lửng là một nguyên nhân khác dẫn đến hiện tượng màng bọt trên mặt nước ao. Chúng làm nước trở nên nhờn, đục và dẫn đến sự hình thành bọt. Chất rắn lơ lửng có thể đến từ hai nguồn chính: 

• Nguồn từ tự nhiên : Đất trên bờ ao bị rửa trôi vào ao nuôi trong mùa mưa, hoặc các hạt keo đất sét lơ lửng không lắng tụ trong nước. 
• Nguồn từ hoạt động con người : Việc sử dụng vôi kém chất lượng, hoặc ao nông, không được sên vét kỹ cũng có thể làm nước ao đục. 

Tác hại của màng bọt trong ao nuôi tôm 

Hiện tượng màng bọt không chỉ gây mất mỹ quan mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ đối với sức khỏe của tôm nuôi. Một số tác hại cụ thể bao gồm: 

Lây truyền bệnh tật 

Màng bọt là môi trường lý tưởng cho việc lây truyền các bệnh trên tôm. Vi sinh vật gây bệnh có thể phát triển mạnh trong các màng bọt này, dẫn đến sự lây lan của nhiều loại bệnh khác nhau trong ao nuôi. 

Thiếu oxy cho tôm 

Khi màng bọt xuất hiện nhiều, nó cản trở quá trình hòa tan oxy trong nước, làm cho lượng oxy trong nước giảm xuống. Điều này gây khó khăn cho tôm trong việc hô hấp, đặc biệt là trong các ao nuôi thâm canh với mật độ cao. 

Giảm khả năng ăn của tôm 

Khi chất lượng nước giảm, tôm sẽ giảm ăn hoặc bỏ ăn hoàn toàn. Điều này làm giảm khả năng tăng trưởng và làm tăng nguy cơ tôm bị còi cọc, chậm lớn và dễ mắc bệnh. 

Ảnh hưởng đến năng suất 

Tôm phát triển kém trong điều kiện nước đục, không chỉ làm giảm năng suất mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sản phẩm cuối cùng. Sự giảm oxy hòa tan cũng làm cản trở quá trình phát triển của các loài tảo có lợi trong ao, làm giảm khả năng cung cấp oxy tự nhiên cho ao nuôi. 

Cách xử lý và phòng ngừa màng bọt trong ao nuôi tôm 

Để giải quyết tình trạng màng bọt trong ao nuôi tôm, cần có các biện pháp xử lý hiệu quả và phòng ngừa lâu dài. Dưới đây là một số giải pháp có thể áp dụng: 

 Ổn định mật độ tảo trong ao 

Duy trì các chỉ tiêu như pH và độ kiềm ổn định là một trong những cách hiệu quả nhất để kiểm soát sự phát triển của tảo trong ao nuôi. Cần thường xuyên kiểm tra các thông số môi trường nước và điều chỉnh khi cần thiết để tránh sự phát triển quá mức của tảo, từ đó ngăn ngừa hiện tượng màng bọt. 

Quản lý thức ăn 

Việc quản lý thức ăn chặt chẽ cũng rất quan trọng trong việc giảm thiểu chất hữu cơ dư thừa trong ao. Chỉ nên cung cấp lượng thức ăn vừa đủ, tránh cho ăn quá mức làm tăng lượng chất thải hữu cơ, gây ô nhiễm nước và góp phần hình thành màng bọt. 

Loại bỏ bùn đáy 

Bùn đáy là nguồn phát sinh các khí độc và là nguyên nhân chính dẫn đến màng bọt. Vì vậy, cần thường xuyên hút bùn và xiphon đáy ao để loại bỏ bùn hữu cơ tích tụ, từ đó giảm thiểu quá trình phân hủy yếm khí và hạn chế sự hình thành màng bọt. 

Gia cố bờ ao 

Để ngăn chặn đất trên bờ ao bị rửa trôi vào ao nuôi, đặc biệt trong mùa mưa, cần gia cố kỹ bờ ao. Điều này không chỉ giúp giữ gìn môi trường nước trong sạch mà còn ngăn ngừa sự tích tụ các hạt đất sét lơ lửng, nguyên nhân gây đục nước. 

Xác định nguyên nhân gây đục nước 

Khi nước ao trở nên đục, cần xác định rõ nguyên nhân để có biện pháp xử lý phù hợp. Nếu nước đục do các hạt đất sét lơ lửng (vô cơ), việc xử lý có thể bao gồm bổ sung các chất keo tụ để làm lắng các hạt đất. Nếu nguyên nhân là do chất hữu cơ, việc cải thiện quản lý thức ăn và loại bỏ chất thải hữu cơ là cách tốt nhất. 

 Sử dụng chế phẩm sinh học 

Chế phẩm sinh học là một trong những công cụ hiệu quả nhất để cải thiện môi trường ao nuôi. Các chủng vi khuẩn có lợi như Bacillus spp. có khả năng phân hủy bùn đáy và chất hữu