Tiềm Năng và Phát Triển Ngành Sản Xuất Giống Thủy Sản Nước Ngọt Đa Loài tại Việt Nam

Nghề nuôi thủy sản nước ngọt tại Việt Nam, đặc biệt là ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), đã và đang đóng góp một phần quan trọng trong nền kinh tế quốc gia. Các loài thủy sản như cá tra, cá ba sa, cá lóc, và cá rô đồng không chỉ là nguồn thực phẩm thiết yếu của người dân mà còn là sản phẩm xuất khẩu có giá trị cao. Tuy nhiên, một trong những thách thức lớn nhất mà ngành thủy sản phải đối mặt chính là vấn đề sản xuất giống thủy sản đạt chất lượng. Chính vì thế, nghiên cứu và phát triển giống thủy sản nước ngọt đa loài, cùng với việc ứng dụng các mô hình nuôi hiệu quả, đã trở thành một trong những hướng đi quan trọng, được nhiều cơ sở nghiên cứu, đặc biệt là Trường Thủy sản thuộc Trường Đại học Cần Thơ, chú trọng thực hiện trong những năm qua.

Lịch Sử và Phát Triển Nghề Nuôi Cá Nước Ngọt tại Miền Nam

Ngành nuôi cá nước ngọt tại miền Nam Việt Nam đã xuất hiện từ những năm 1960, chủ yếu là nuôi cá trong lồng bè hoặc ao nhỏ. Cá giống thời kỳ này được đánh bắt tự nhiên từ sông ngòi và ao hồ. Đặc biệt, nghề nuôi cá bè đã phát triển mạnh mẽ ở các tỉnh như An Giang, Đồng Nai và Sài Gòn. Các loài cá chủ yếu nuôi vào thời điểm này là cá ba sa, cá tra, cá chài, he vàng và lóc bông. Tuy nhiên, việc sản xuất giống thủy sản còn khá hạn chế, chỉ có khoảng 21 trại giống cá được thiết lập ở miền Nam.

Vào những năm đầu thập niên 1980, nghề nuôi cá nước ngọt đã bắt đầu phát triển mạnh mẽ. Đặc biệt, việc nhập khẩu các loài cá từ miền Bắc như cá mè, cá trắm cỏ và cá chép đã mở ra một hướng đi mới cho ngành nuôi cá nước ngọt. Đến cuối thập niên 1990, các loài cá ngoại lai đã được đưa vào nuôi thử nghiệm thành công, chẳng hạn như bống tượng, trê lai, mè vinh, và cá chim trắng. Các nghiên cứu về kỹ thuật sản xuất giống cũng đã đạt được những thành tựu quan trọng khi có hơn 70 loài cá được sản xuất giống thành công.

Sản Xuất Giống Thủy Sản Nước Ngọt Đa Loài

Nhờ vào các nghiên cứu khoa học, việc sản xuất giống thủy sản nước ngọt đa loài đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận. Trường Thủy sản, Trường Đại học Cần Thơ, là một trong những cơ sở tiên phong trong việc nghiên cứu và phát triển giống thủy sản. Các kỹ thuật sản xuất giống đã được áp dụng thành công cho nhiều loài cá, từ những loài cá da trơn nổi tiếng như cá tra, cá ba sa đến các loài cá khác như cá lóc, cá rô đồng và cá thát lát.

Các Loài Cá Da Trơn

Các loài cá da trơn thuộc họ Pangasiidae như cá ba sa, cá tra, cá hú và cá vồ đém đã được nghiên cứu và sản xuất giống thành công thông qua việc ứng dụng các kỹ thuật kích thích sinh sản nhân tạo. Đây là những loài cá quan trọng trong ngành thủy sản Việt Nam, không chỉ đáp ứng nhu cầu tiêu thụ trong nước mà còn tạo ra nguồn hàng xuất khẩu lớn. Kỹ thuật sản xuất giống cá tra và cá ba sa hiện nay đã rất thuần thục, cho phép tạo ra lượng giống cá lớn, chất lượng cao.

Ngoài ra, các loài cá khác như cá leo, cá kết cũng được sản xuất giống thành công với tỷ lệ trứng lớn và tỷ lệ sống của cá giống khá cao. Ví dụ, cá leo có thể sản xuất được khoảng 70.000-80.000 trứng/kg cá, và tỷ lệ cá sống sau 1 tháng đạt từ 12-15%. Đây là kết quả đáng khích lệ, giúp nâng cao năng suất và chất lượng giống cá nước ngọt.

Các Loài Cá Khác

Bên cạnh các loài cá da trơn, Trường Thủy sản còn nghiên cứu và sản xuất giống các loài cá khác như cá lóc, cá rô đồng, cá sặc rằn và cá thát lát còm. Những loài này đều có giá trị kinh tế cao và được nuôi rộng rãi ở các tỉnh miền Tây Nam Bộ. Các loài cá này cũng đã được cải tiến kỹ thuật sản xuất giống để tăng tỷ lệ sống và giảm tỷ lệ hao hụt trong suốt quá trình nuôi. Đặc biệt, giống cá lươn đã được sản xuất với tỷ lệ sống lên tới 80-90%, tạo ra một nguồn giống ổn định cho ngành nuôi lươn trong khu vực.

Nâng Cao Chất Lượng Cá Bố Mẹ và Giống Các Loài Chủ Lực

Một trong những yếu tố quan trọng để nâng cao chất lượng sản phẩm thủy sản chính là việc cải thiện chất lượng giống. Trường Thủy sản đã thực hiện nhiều nghiên cứu nhằm cải tiến chất lượng cá giống thông qua việc chọn lọc cá bố mẹ, cải tiến quy trình nuôi vỗ và các kỹ thuật ương giống. Việc này không chỉ giúp tăng năng suất mà còn nâng cao chất lượng sản phẩm trong suốt chu kỳ sinh trưởng của cá.

• Nâng Cao Chất Lượng Cá Tra: Đặc biệt, việc cải tiến chất lượng giống cá tra đã đạt được nhiều kết quả nổi bật. Các nghiên cứu đã tập trung vào việc chọn lọc giống cá tra chịu mặn, mở ra cơ hội nuôi cá tra ở các vùng có độ mặn cao, không chỉ giới hạn ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Những giống cá tra này có khả năng sinh sản và phát triển tốt trong môi trường nước mặn, với tỷ lệ sinh sản cao và trứng thụ tinh tốt. Đây là một bước tiến lớn trong việc đa dạng hóa mô hình nuôi cá tra tại Việt Nam.

• Mô Hình Nuôi Thủy Sản Hiệu Quả: Trường Thủy sản cũng đã nghiên cứu và phát triển nhiều mô hình nuôi thủy sản hiệu quả, đáp ứng nhu cầu sản xuất giống và nuôi thương phẩm. Các mô hình này không chỉ giúp tăng năng suất mà còn bảo vệ môi trường và tối ưu hóa chi phí sản xuất.

• Mô Hình Nuôi Cá Da Trơn: Một trong những mô hình nuôi thủy sản phổ biến là nuôi cá da trơn trong ao, bè và bể lót bạt. Mô hình này đã cho kết quả khả quan với năng suất cao và tỷ lệ sống cá giống ổn định. Các mô hình nuôi trong hệ thống tuần hoàn nước (RAS) cũng đang được ứng dụng rộng rãi, giúp kiểm soát môi trường nuôi và giảm thiểu ô nhiễm.

• Mô Hình Nuôi Tôm Càng Xanh – Lúa Luân Canh: Mô hình nuôi tôm càng xanh kết hợp với trồng lúa đã chứng minh hiệu quả với tỷ lệ lợi nhuận đạt 63-75% trên ba thửa ruộng. Đây là mô hình nuôi thủy sản kết hợp tạo ra giá trị kép, không chỉ mang lại lợi nhuận từ tôm mà còn từ việc trồng lúa.

Sản xuất giống thủy sản nước ngọt đa loài và phát triển các mô hình nuôi hiệu quả là yếu tố quyết định để ngành thủy sản Việt Nam tiếp tục phát triển bền vững. Những nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn tại Trường Thủy sản, Trường Đại học Cần Thơ đã đạt được những thành tựu đáng kể, từ việc sản xuất giống các loài cá có giá trị kinh tế cao đến việc phát triển các mô hình nuôi hiện đại. Những thành công này không chỉ đáp ứng nhu cầu tiêu thụ trong nước mà còn mở rộng cơ hội xuất khẩu, đóng góp vào sự phát triển chung của ngành thủy sản Việt Nam.