Xuất Khẩu Tôm Việt Nam Đối Mặt Thách Thức Lớn: Từ Điều Tra Mỹ Đến Chiến Lược Chế Biến Giá Trị Gia Tăng

Sau một năm khó khăn, ngành tôm Việt Nam lại đối mặt với thách thức mới khi Bộ Thương mại Mỹ (DOC) khởi xướng điều tra chống trợ cấp đối với tôm nước ấm đông lạnh nhập khẩu từ nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Cụ thể, DOC tập trung vào sản phẩm tôm nước ấm đông lạnh, đặc biệt là các mã HS 0306.17, 1605.21 và 1605.29. Thời kỳ điều tra trợ cấp kéo dài từ năm 2022, và việc điều tra thiệt hại tập trung vào giai đoạn từ năm 2020 đến nửa đầu năm 2023.

Theo DOC, với tôm tươi nguyên liệu chiếm đến 95% giá trị của tôm nước ấm đông lạnh, trợ cấp cho các nhà cung cấp tôm tươi của Việt Nam được coi là hỗ trợ đối với sản xuất và xuất khẩu tôm đông lạnh. Hai doanh nghiệp (DN) Việt Nam đã được chọn làm đối tượng điều tra bắt buộc, và DOC yêu cầu họ phải giải trình theo yêu cầu cụ thể.

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), năm 2022, Việt Nam xuất khẩu khoảng 800 triệu USD sản phẩm tôm bị điều tra sang Mỹ, chiếm khoảng 20% tổng thị phần tôm xuất khẩu vào thị trường này. Trong bối cảnh này, VASEP đã gửi văn bản đến Thủ tướng, Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, đề nghị hỗ trợ tích cực để ngành tôm Việt Nam có thể vượt qua các giai đoạn điều tra.

Phó Thủ tướng Lê Minh Khái đã đề xuất Bộ Công Thương phối hợp với các cơ quan liên quan để xem xét và quyết định việc sử dụng dịch vụ tư vấn pháp lý đại diện và hỗ trợ của Chính phủ Việt Nam trong vụ điều tra chống trợ cấp từ Mỹ. Ông Khái tin rằng sự hỗ trợ này sẽ giúp ngành tôm Việt Nam đối mặt tích cực với thách thức này.

Để bảo vệ quyền lợi của các doanh nghiệp xuất khẩu, Cục Phòng vệ thương mại đề xuất các hiệp hội thông báo đến các doanh nghiệp xuất khẩu sản phẩm bị điều tra và chủ động xây dựng phương án ứng phó. Đối với các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu sản phẩm liên quan, Cục khuyến nghị rà soát chương trình và chính sách hỗ trợ, chuẩn bị sẵn các hồ sơ và chứng từ liên quan. Đại diện của Cục Phòng vệ thương mại cũng nhấn mạnh rằng các doanh nghiệp cần nắm vững quy định và thủ tục điều tra chống trợ cấp của Mỹ, tuân thủ đúng các yêu cầu cung cấp thông tin từ DOC.

Luật sư Nguyễn Thanh Hà (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) cho biết nhu cầu bảo vệ sản xuất trong nước ngày càng tăng, dẫn đến việc các quốc gia áp dụng nhiều biện pháp phòng vệ thương mại hơn. Ông Hà cũng lưu ý rằng khi gặp vụ việc cụ thể như này, doanh nghiệp xuất khẩu cần liên hệ với luật sư trong nước để được tư vấn. Mặc dù chi phí có thể cao, nhưng nó là cần thiết để đảm bảo quyền lợi của họ.

Trước khi DOC khởi xướng điều tra, ông Hồ Quốc Lực, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Thực phẩm Sao Ta, đã thông báo rằng các doanh nghiệp đã hạn chế xuất khẩu 2 mặt hàng trong diện bị điều tra để tránh ảnh hưởng. Thay vào đó, họ chuyển hướng sang các sản phẩm chế biến sâu như tôm bao bột và tôm chiên. Ông Lực cũng chia sẻ rằng Ecuador, Ấn Độ và Indonesia, những đối thủ lớn của Việt Nam, cũng đang phải đối mặt với điều tra tương tự từ Mỹ. Mặc dù lo lắng vẫn còn đối với thị trường Mỹ, ông Lực cũng nói rằng tôm Việt Nam không quá bất lợi so với các đối thủ của mình.

Theo VASEP, giá trị xuất khẩu tôm Việt Nam năm 2023 giảm 22% so với năm 2022, đạt 3,4 tỉ USD. Tuy nhiên, dự báo cho năm 2024 vẫn khó khăn, nhưng giá trị xuất khẩu có thể đạt khoảng 4 tỉ USD. Để đối mặt với thách thức này, VASEP khuyến khích ngành tôm tập trung vào việc đẩy mạnh chế biến hàng giá trị gia tăng và tăng cường khâu nuôi để giảm giá thành.

Sản phẩm tôm chế biến giá trị gia tăng của Việt Nam đã chiếm 40% - 45% tổng giá trị xuất khẩu tôm hàng năm. Trình độ chế biến cao của các doanh nghiệp Việt Nam là một lợi thế cạnh tranh lớn. Các sản phẩm nổi bật như tôm bao bột, tôm chiên, tôm tẩm gia vị và nhiều sản phẩm khác đang giúp Việt Nam duy trì sự cạnh tranh tốt trên thị trường quốc tế.

Tổng thể, trong bối cảnh thách thức mới từ điều tra chống trợ cấp của Mỹ, ngành tôm Việt Nam đang nỗ lực để bảo vệ và phát triển thị trường xuất khẩu, đồng thời tập trung vào các giải pháp hiệu quả để vượt qua những khó khăn trong tương lai.