Bảo Vệ Tôm Càng Xanh: Đối Phó Với Các Bệnh Virus Hiệu Quả

Tôm càng xanh (Macrobrachium rosenbergii) là một trong những loài tôm nước ngọt mang lại giá trị kinh tế cao. Với sự phát triển mạnh mẽ của ngành nuôi tôm, tôm càng xanh ngày càng được nuôi phổ biến ở nhiều quốc gia, đặc biệt là Việt Nam. Tuy nhiên, ngành này không tránh khỏi những thách thức, trong đó các bệnh virus nguy hiểm là một mối đe dọa lớn. Bài viết này sẽ điểm qua các bệnh virus phổ biến trên tôm càng xanh, nguyên nhân gây bệnh, dấu hiệu nhận biết và các biện pháp phòng ngừa hiệu quả để hỗ trợ người nuôi đạt được vụ mùa thành công.

Nguy cơ bệnh virus trên tôm càng xanh

Tôm càng xanh là loài có sức chống chịu khá tốt, nhưng khi nuôi trong môi trường không ổn định hoặc ở mật độ cao, chúng dễ bị các mầm bệnh tấn công. Đặc biệt, các bệnh do virus gây ra có khả năng lây lan nhanh chóng và gây thiệt hại nghiêm trọng. Những mầm bệnh này thường đến từ nguồn giống nhiễm bệnh, nước ao không được xử lý đúng cách, hoặc từ dụng cụ nuôi không đảm bảo vệ sinh.

Virus không chỉ làm giảm năng suất, chất lượng tôm thương phẩm mà còn gây tổn thất kinh tế lớn cho người nuôi. Để giảm thiểu rủi ro, việc hiểu rõ các loại bệnh do virus gây ra trên tôm càng xanh là điều cần thiết.

Các bệnh virus phổ biến trên tôm càng xanh

Bệnh đốm trắng (White Spot Syndrome Virus - WSSV)

Bệnh đốm trắng là một trong những bệnh virus nguy hiểm nhất trên tôm, bao gồm cả tôm càng xanh.

• Nguyên nhân: Do virus WSSV gây ra, bệnh có khả năng lây lan cao và gây tỷ lệ chết rất lớn.
• Dấu hiệu nhận biết: Tôm nhiễm bệnh xuất hiện các đốm trắng nhỏ trên vỏ, đặc biệt là vùng đầu ngực và bụng. Tôm bơi lờ đờ, bỏ ăn, và chết hàng loạt trong thời gian ngắn, thường từ 3–10 ngày sau khi nhiễm.
• Cách phòng ngừa:
  • Kiểm tra giống tôm bằng phương pháp PCR để phát hiện mầm bệnh.
  • Xử lý nước ao kỹ càng trước khi thả giống, kết hợp sử dụng chlorine hoặc các chế phẩm khử trùng.
  • Bổ sung vi sinh định kỳ để kiểm soát chất lượng nước ao nuôi.

Bệnh đầu vàng (Yellow Head Virus - YHV)

Bệnh đầu vàng là bệnh virus nguy hiểm, thường xuất hiện ở tôm trưởng thành trong giai đoạn phát triển mạnh.

• Nguyên nhân: Do virus YHV gây ra, lây lan qua nước hoặc tiếp xúc trực tiếp với tôm bệnh.
• Dấu hiệu nhận biết: Tôm có phần đầu ngực và cơ quan nội tạng chuyển màu vàng, bơi không định hướng, bỏ ăn, và chết hàng loạt trong thời gian ngắn.
• Cách phòng ngừa:
  • Sử dụng giống sạch bệnh từ các cơ sở cung cấp uy tín.
  • Quản lý nhiệt độ nước ở mức ổn định từ 28–32°C.
  • Không sử dụng thức ăn tươi sống không qua xử lý.

Hội chứng hoại tử cơ (Infectious Myonecrosis Virus - IMNV)

Đây là một bệnh nguy hiểm, gây hoại tử cơ ở tôm càng xanh và làm giảm năng suất nghiêm trọng.

• Nguyên nhân: Do virus IMNV, thường bùng phát khi môi trường nước không ổn định hoặc tôm bị stress.
• Dấu hiệu nhận biết: Tôm có phần cơ bụng và đuôi mờ đục, yếu, bỏ ăn và chết rải rác hoặc hàng loạt.
• Cách phòng ngừa:
  • Giảm mật độ nuôi, duy trì khoảng 15–20 con/m².
  • Sử dụng khoáng chất và chế phẩm vi sinh định kỳ để nâng cao sức khỏe tôm.
  • Hạn chế các yếu tố gây stress như thay đổi đột ngột về nhiệt độ hoặc pH.

Bệnh do virus Macrobrachium rosenbergii nodavirus (MrNV)

Virus MrNV chủ yếu ảnh hưởng đến tôm càng xanh giai đoạn giống hoặc hậu ấu trùng, gây tỷ lệ chết cao.

• Nguyên nhân: Do virus MrNV kết hợp với XSV (Extra Small Virus).
• Dấu hiệu nhận biết: Tôm chậm lớn, xuất hiện vùng trắng đục trên cơ thịt ở đốt bụng và thân sau, dễ chết khi gặp các yếu tố bất lợi.
• Cách phòng ngừa:
  • Kiểm tra chất lượng giống bằng PCR để đảm bảo giống sạch bệnh.
  • Xử lý nước và bổ sung khoáng chất để giảm khí độc như NH3, H2S.
  • Tăng cường dinh dưỡng với beta-glucan và vitamin để nâng cao miễn dịch.

Giải pháp phòng ngừa bệnh virus trên tôm càng xanh

Để giảm thiểu rủi ro do các bệnh virus, người nuôi cần áp dụng đồng bộ các biện pháp quản lý hiệu quả, bao gồm:

Quản lý giống tôm

• Lựa chọn giống từ cơ sở uy tín, không nhiễm mầm bệnh.
• Sử dụng các phương pháp xét nghiệm như PCR để đảm bảo giống đạt chuẩn.
• Thả giống vào thời điểm môi trường ao nuôi ổn định.

Quản lý môi trường nước

• Duy trì các chỉ tiêu nước phù hợp:
  • Nhiệt độ: 28–32°C.
  • pH: 7,5–8,5.
  • DO (oxy hòa tan): >5 mg/L.
• Xử lý nước đầu vào bằng hóa chất hoặc chế phẩm sinh học.
• Sử dụng Yucca và vi sinh để giảm khí độc và ổn định môi trường nước.

Cải thiện dinh dưỡng và sức đề kháng

• Cung cấp thức ăn công nghiệp chất lượng cao, bổ sung khoáng chất và vitamin.
• Sử dụng các chất tăng cường miễn dịch tự nhiên như beta-glucan hoặc chitosan.
• Tránh sử dụng thức ăn tươi sống không rõ nguồn gốc để hạn chế mầm bệnh.

 Áp dụng an toàn sinh học

• Vệ sinh ao nuôi và dụng cụ thường xuyên.
• Hạn chế người và phương tiện ra vào khu vực nuôi.
• Sử dụng chế phẩm sinh học hoặc hóa chất an toàn để khử trùng.

Các bệnh virus trên tôm càng xanh là một trong những thách thức lớn nhất đối với người nuôi. Tuy nhiên, nếu thực hiện tốt các biện pháp quản lý giống, môi trường nước và an toàn sinh học, nguy cơ lây lan bệnh có thể được kiểm soát hiệu quả. Sự hiểu biết và áp dụng khoa học kỹ thuật sẽ là chìa khóa giúp ngành nuôi tôm càng xanh phát triển bền vững, mang lại năng suất và lợi nhuận cao.