Bệnh EMS trên Tôm: Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Phương Pháp Điều Trị

Bệnh EMS (Early Mortality Syndrome) hay còn gọi là Hội chứng chết sớm, là một trong những bệnh lý nghiêm trọng nhất trong ngành nuôi tôm. Bệnh này có thể gây thiệt hại lớn về mặt kinh tế cho các trang trại nuôi tôm, làm giảm sản lượng và ảnh hưởng đến chất lượng tôm thương phẩm. Được xác định lần đầu tiên vào năm 2009 tại Thái Lan, EMS đã nhanh chóng lan rộng và trở thành một mối đe dọa lớn đối với ngành nuôi tôm ở nhiều quốc gia, đặc biệt là các khu vực châu Á và Mỹ Latinh. Điều quan trọng là phải nhận diện và điều trị kịp thời để hạn chế thiệt hại.

Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về bệnh EMS trên tôm, nguyên nhân gây bệnh, triệu chứng nhận biết và các biện pháp điều trị, phòng ngừa hiệu quả.

Tổng Quan về Bệnh EMS

EMS là gì?

EMS là một hội chứng bệnh lý gây chết nhanh ở tôm, đặc biệt là tôm thẻ chân trắng (Litopenaeus vannamei) và tôm sú (Penaeus monodon). Bệnh EMS gây ra hiện tượng tôm chết hàng loạt trong vòng 3-5 ngày sau khi biểu hiện triệu chứng đầu tiên. Những tôm chết thường có các dấu hiệu bệnh lý rõ rệt, nhưng các tổn thương không phải lúc nào cũng có thể quan sát được ngay lập tức.

Nguyên nhân gây bệnh EMS

Mặc dù nguyên nhân chính thức của bệnh EMS chưa được xác định rõ ràng, nhưng một số yếu tố có thể góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho bệnh phát triển, bao gồm:

• Vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus: Đây là vi khuẩn chủ yếu liên quan đến bệnh EMS. Khi tôm bị nhiễm Vibrio parahaemolyticus, hệ thống miễn dịch của tôm sẽ bị suy yếu, dẫn đến sự phát triển của bệnh.
• Sự thay đổi đột ngột của môi trường: Các yếu tố như thay đổi nhiệt độ nước, độ mặn, độ pH và oxy hòa tan có thể gây stress cho tôm, làm tôm dễ mắc bệnh.
• Chế độ dinh dưỡng không hợp lý: Nếu tôm không được cung cấp đầy đủ dưỡng chất, sức đề kháng của chúng sẽ suy giảm, khiến chúng dễ bị các vi khuẩn và virus tấn công.
• Quản lý ao nuôi không đúng cách: Môi trường nuôi không sạch sẽ, mật độ nuôi quá dày, hoặc vệ sinh không đầy đủ có thể tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển mạnh, dẫn đến sự xuất hiện của bệnh EMS.

Các Triệu Chứng Nhận Biết Bệnh EMS trên Tôm

Các triệu chứng của bệnh EMS thường phát triển rất nhanh, với tỷ lệ tử vong cao chỉ trong vài ngày. Tuy nhiên, khi bệnh mới bùng phát, triệu chứng có thể không rõ ràng ngay lập tức. Dưới đây là các dấu hiệu phổ biến của bệnh EMS:

Tôm bơi lờ đờ, không hoạt động mạnh mẽ như bình thường: Tôm bị nhiễm bệnh EMS thường có các biểu hiện mệt mỏi, thiếu năng lượng và ít di chuyển.

Màu sắc cơ thể thay đổi: Tôm có thể xuất hiện vệt đỏ hoặc vàng trên vỏ, hoặc vỏ tôm có màu nhợt nhạt bất thường.

Tôm ăn ít hoặc không ăn: Một dấu hiệu rõ ràng của bệnh EMS là tôm bỏ ăn hoặc ăn rất ít, làm giảm khả năng tăng trưởng và tăng nguy cơ mắc các bệnh khác.

Tôm chết đột ngột: Tôm chết hàng loạt chỉ trong vài ngày sau khi xuất hiện triệu chứng đầu tiên. Tôm chết thường nằm sát đáy ao hoặc nổi lên bề mặt nước.

Tổn thương nội tạng: Khi mổ tôm bệnh, có thể thấy các tổn thương nội tạng như gan, tụy bị thoái hóa, mờ đục hoặc có vết thương viêm nhiễm.

Phương Pháp Điều Trị Bệnh EMS

Bệnh EMS là một trong những bệnh khó điều trị, do sự phát triển nhanh chóng của vi khuẩn và khả năng lây lan mạnh trong ao nuôi. Tuy nhiên, việc điều trị kịp thời có thể giảm thiểu thiệt hại và hạn chế sự lây lan. Dưới đây là các phương pháp điều trị bệnh EMS trên tôm:

Cải thiện chất lượng nước

Chất lượng nước là yếu tố quan trọng trong việc điều trị và ngăn ngừa bệnh EMS. Cần kiểm tra và điều chỉnh các chỉ số môi trường nước, bao gồm pH, nhiệt độ, độ mặn và độ oxy hòa tan. Môi trường nước phải đảm bảo ổn định để tôm phát triển khỏe mạnh và giảm thiểu sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh.

• Điều chỉnh độ pH và độ mặn: Đảm bảo độ pH trong khoảng 7.5 – 8.5 và độ mặn ổn định phù hợp với yêu cầu của tôm.
• Cải thiện oxy hòa tan: Duy trì mức oxy hòa tan trong nước ở mức tối thiểu 5 mg/l, vì thiếu oxy có thể làm giảm khả năng chống lại bệnh tật của tôm.

Sử dụng chế phẩm vi sinh và thuốc kháng sinh

Một trong những biện pháp điều trị bệnh EMS là sử dụng các chế phẩm vi sinh hoặc thuốc kháng sinh để kiểm soát sự phát triển của vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus.

• Chế phẩm vi sinh: Các chế phẩm sinh học như Bacillus, Lactobacillus, hoặc các vi khuẩn có lợi khác giúp cải thiện chất lượng nước và tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh.
• Kháng sinh: Trong trường hợp bệnh diễn biến nặng, có thể sử dụng kháng sinh như oxytetracycline hoặc florfenicol để điều trị. Tuy nhiên, việc sử dụng kháng sinh cần được thực hiện dưới sự giám sát của bác sĩ thú y và phải tuân thủ đúng liều lượng.

Cải thiện chế độ dinh dưỡng cho tôm

Chế độ dinh dưỡng hợp lý là một phần quan trọng trong việc phòng ngừa và điều trị bệnh EMS. Cần đảm bảo tôm nhận đủ các dưỡng chất thiết yếu, đặc biệt là các vitamin và khoáng chất giúp tăng cường sức đề kháng.

• Bổ sung vitamin C và E: Các vitamin này giúp tăng cường hệ miễn dịch và giảm căng thẳng cho tôm, giúp tôm hồi phục nhanh hơn.
• Cung cấp thức ăn bổ sung: Cung cấp thức ăn giàu chất béo, protein và các khoáng chất giúp tăng trưởng nhanh chóng và tăng sức đề kháng cho tôm.

Quản lý mật độ nuôi và vệ sinh ao nuôi

Mật độ nuôi quá dày và vệ sinh ao nuôi kém là những yếu tố góp phần khiến bệnh EMS phát triển nhanh chóng. Cần giảm mật độ nuôi, duy trì khoảng cách giữa các tôm để giảm thiểu sự lây lan của vi khuẩn. Ngoài ra, cần thường xuyên làm sạch ao nuôi và loại bỏ các tôm chết hoặc tôm bệnh để ngăn ngừa nguồn lây nhiễm.

Tiến hành thay nước định kỳ và xử lý môi trường

Thay nước định kỳ không chỉ giúp cải thiện chất lượng nước mà còn loại bỏ các vi khuẩn gây bệnh trong môi trường nuôi. Việc thay nước phải được thực hiện cẩn thận để không làm thay đổi đột ngột các yếu tố môi trường trong ao nuôi. Đồng thời, có thể sử dụng các chế phẩm sinh học để xử lý nước và giảm thiểu vi khuẩn gây bệnh.

Phòng ngừa bệnh

Phòng ngừa là biện pháp quan trọng giúp giảm thiểu sự xuất hiện của bệnh EMS. Người nuôi tôm cần chú ý đến các biện pháp phòng bệnh sau:

• Chọn giống khỏe mạnh: Sử dụng giống tôm có nguồn gốc rõ ràng và đảm bảo chất lượng sẽ giảm nguy cơ nhiễm bệnh.
• Quản lý môi trường chặt chẽ: Kiểm tra thường xuyên các yếu tố môi trường nước và duy trì điều kiện ổn định cho tôm.
• Sử dụng hóa chất phòng bệnh: Sử dụng các chế phẩm phòng bệnh định kỳ để giảm nguy cơ lây nhiễm vi khuẩn.

Bệnh EMS là một thách thức lớn đối với ngành nuôi tôm, nhưng nếu được phát hiện và điều trị kịp thời, người nuôi vẫn có thể giảm thiểu thiệt hại. Việc duy trì chất lượng nước tốt, áp dụng chế độ dinh dưỡng hợp lý, sử dụng các chế phẩm sinh học và kháng sinh, quản lý mật độ nuôi và vệ sinh ao nuôi đúng cách là những biện pháp hiệu quả để kiểm soát bệnh. Quan trọng hơn, việc phòng ngừa bệnh là yếu tố then chốt giúp bảo vệ tôm và giảm nguy cơ lây lan bệnh trong quá trình nuôi.