Bệnh Phân Trắng Trên Tôm: Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Cách Điều Trị Hiệu Quả

Bệnh phân trắng trên tôm là một trong những vấn đề nghiêm trọng đối với ngành nuôi tôm, đặc biệt trong điều kiện môi trường biến đổi phức tạp, nhiệt độ cao và quản lý ao nuôi không đảm bảo yêu cầu kỹ thuật. Bệnh này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tôm mà còn gây ra thiệt hại đáng kể về mặt kinh tế do làm giảm năng suất và tăng chi phí điều trị. Để giúp người nuôi hiểu rõ hơn về căn bệnh này và cách phòng trị hiệu quả, dưới đây là thông tin chi tiết về dấu hiệu, nguyên nhân, phương pháp điều trị và phòng ngừa bệnh phân trắng.

 Dấu hiệu tôm nuôi bị bệnh phân trắng

Bệnh phân trắng thường xuất hiện ở tôm nuôi sau khoảng 40 ngày tuổi, khi chúng đã phát triển đủ lớn để dễ bị tác động bởi các yếu tố ngoại cảnh và vi khuẩn có hại trong ao. Những dấu hiệu chính để nhận biết bệnh phân trắng bao gồm:

• Phân tôm có màu trắng: Đây là dấu hiệu rõ ràng nhất khi tôm bị bệnh. Phân tôm màu trắng thường xuất hiện trên nhá (thiết bị dùng để kiểm tra lượng thức ăn còn lại trong ao), nổi trên mặt nước, hoặc tích tụ dọc theo bờ ao, cuối hướng gió.
• Tôm ăn yếu hoặc bỏ ăn: Khi bị bệnh, khả năng ăn của tôm giảm rõ rệt, chúng có thể bỏ ăn hoàn toàn nếu bệnh trở nặng. Khi quan sát đường ruột, dễ dàng thấy ruột tôm bị trống hoặc bị đứt quãng.
• Tôm có màu sắc sậm hơn bình thường: Những con tôm bị nhiễm bệnh nặng thường có màu sắc sậm hơn, do ảnh hưởng nghiêm trọng đến gan tụy và hệ tiêu hóa.
• Hệ tiêu hóa bị tổn thương: Tôm bị viêm nhiễm nặng trong hệ tiêu hóa, không thể hấp thụ thức ăn. Phân của chúng có màu trắng, trong khi thịt tôm không đầy vỏ và vỏ trở nên mềm.
• Tôm chết rải rác: Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến hiện tượng tôm chết rải rác ở đáy ao, từ vài con đến hàng trăm con mỗi ngày.

Nguyên nhân gây bệnh phân trắng

Bệnh phân trắng trên tôm là kết quả của nhiều nguyên nhân phức tạp. Những tác nhân chính gây ra bệnh bao gồm:

Thức ăn kém chất lượng

Thức ăn đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe và phát triển của tôm. Nếu tôm ăn phải thức ăn kém chất lượng, thức ăn bị nấm mốc hoặc chứa độc tố, chúng có thể mắc các bệnh về đường ruột, trong đó có bệnh phân trắng. Điều này càng trở nên nghiêm trọng khi người nuôi cung cấp dư thừa thức ăn, khiến thức ăn không được tiêu thụ hết, dẫn đến ô nhiễm môi trường ao nuôi.

Tảo độc

Tôm có thể ăn phải các loại tảo độc như tảo lam, tảo giáp trong quá trình nuôi. Những loại tảo này tiết ra các enzyme có khả năng gây tê liệt biểu mô trong ruột tôm, khiến chúng không thể hấp thụ và tiêu hóa thức ăn. Điều này dẫn đến tắc nghẽn ruột và gây ra bệnh phân trắng.

Ký sinh trùng Gregarine

Ký sinh trùng Gregarine là một nhóm nguyên sinh vật ký sinh trên các loài thân mềm và giun tơ, thường xâm nhập vào tôm qua thức ăn nhiễm ký sinh. Khi vào cơ thể tôm, chúng bám vào thành ruột, gây tổn thương và viêm nhiễm, dẫn đến hiện tượng phân trắng.

Vi bào tử trùng Enterocytozoon hepatopenaei (EHP)

Vi bào tử trùng EHP là một tác nhân quan trọng gây ra bệnh phân trắng, chúng ký sinh chủ yếu trên gan tụy của tôm. Khi gan tụy bị tổn thương, hệ thống tiêu hóa của tôm cũng bị ảnh hưởng, gây ra các triệu chứng đặc trưng của bệnh.

Vi khuẩn Vibrio

Các loại vi khuẩn Vibrio, bao gồm Vibrio parahaemolyticus, Vibrio fluvialis, Vibrio alginolyticus, Vibrio mimicus, Vibrio vulnificus, Vibrio cholera, và Vibrio damselae, đều có thể gây ra bệnh phân trắng. Những vi khuẩn này xâm nhập vào hệ thống gan tụy và đường ruột của tôm, làm tổn thương các cơ quan này và gây ra bệnh.

Điều kiện môi trường bất lợi

Nhiệt độ nước cao trên 32°C, hàm lượng oxy hòa tan thấp dưới 3 ppm, nồng độ các chất hữu cơ cao trên 100 ppm, và độ kiềm không ổn định (dưới 80 ppm hoặc trên 200 ppm) là những điều kiện thuận lợi cho bệnh phân trắng phát triển. Những yếu tố này làm suy giảm sức khỏe tổng thể của tôm, tạo cơ hội cho các tác nhân gây bệnh tấn công.

Phương pháp điều trị bệnh phân trắng

Việc điều trị bệnh phân trắng cần được thực hiện kịp thời và hiệu quả để giảm thiểu thiệt hại cho người nuôi. Các biện pháp điều trị bao gồm:

Ngừng cho tôm ăn

Khi phát hiện tôm có dấu hiệu bệnh phân trắng, điều đầu tiên cần làm là ngừng cho ăn hoàn toàn trong vòng 1 đến 2 ngày. Điều này giúp giảm áp lực lên hệ tiêu hóa của tôm và hạn chế sự phát triển của các vi khuẩn gây bệnh trong ruột.

Tăng cường cung cấp oxy

Việc chạy quạt nước để tăng cường hàm lượng oxy hòa tan trong nước là biện pháp cần thiết. Oxy giúp phân hủy nhanh chóng các chất thải hữu cơ trong ao nuôi, cải thiện chất lượng nước và môi trường sống của tôm.

Thay nước sạch

Người nuôi cần thay từ 30-50% lượng nước trong ao bằng nước sạch đã qua xử lý, tuy nhiên, cần thay từ từ để tránh làm tôm bị sốc. Thay nước giúp loại bỏ bớt các tác nhân gây bệnh và cải thiện điều kiện môi trường.

Sử dụng vi sinh

Sử dụng các chế phẩm vi sinh với liều cao gấp 3 lần so với liều bình thường để xử lý nước và đáy ao. Vi sinh có tác dụng phân hủy các chất hữu cơ trong nước và ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn có hại.

Bổ sung tỏi và vi sinh tiêu hóa vào thức ăn

Tỏi có khả năng kháng khuẩn tự nhiên, khi kết hợp với vi sinh tiêu hóa sẽ giúp cải thiện hệ tiêu hóa của tôm. Tỏi được trộn vào thức ăn với liều lượng khoảng 10 g/kg và không trộn chung với vi sinh vì tỏi có thể làm bất hoạt các vi sinh vật có lợi.

Thực hiện đồng bộ các biện pháp

Việc thực hiện đồng bộ các biện pháp điều trị trên trong vòng 5 ngày liên tục sẽ giúp kiểm soát bệnh phân trắng hiệu quả và giúp tôm dần phục hồi.

Phòng bệnh phân trắng

Phòng bệnh là biện pháp tốt nhất để tránh những thiệt hại nặng nề do bệnh phân trắng gây ra. Dưới đây là những phương pháp phòng ngừa hiệu quả:

Chuẩn bị ao nuôi kỹ lưỡng

Ao nuôi cần được làm sạch hoàn toàn trước khi thả tôm giống. Đối với ao đất, toàn bộ chất cặn bã, bùn đất cần được loại bỏ, và nước cấp vào ao phải được xử lý hóa chất để diệt khuẩn và loại bỏ các tác nhân gây bệnh.

Kiểm soát Vibrio trong ao

Vibrio là nhóm vi khuẩn gây bệnh chính, do đó cần kiểm soát chặt chẽ bằng cách duy trì nồng độ các chất hữu cơ trong ao ở mức thấp. Quản lý lượng thức ăn phù hợp với nhu cầu của tôm và nhiệt độ nước, xi phông loại bỏ chất thải định kỳ, duy trì mật độ tảo ổn định, và sử dụng vi sinh để phân hủy các chất hữu cơ.

Quản lý thức ăn

Chọn thức ăn có chất lượng cao, đầy đủ dưỡng chất và phù hợp với từng giai đoạn phát triển của tôm. Thức ăn phải được bảo quản tốt để tránh nấm mốc, nhiễm độc tố, và không cho ăn quá dư thừa.

Bổ sung dưỡng chất

Bổ sung đầy đủ các dưỡng chất như vitamin, men vi sinh và khoáng chất thiết yếu để tăng cường sức khỏe và khả năng đề kháng của tôm.