Cải Tiến Kỹ Thuật Để Giảm Thiểu Rủi Ro và Tối Ưu Năng Suất

Nuôi tôm thẻ chân trắng trong ao đất là một phương pháp nuôi trồng thủy sản phổ biến tại Việt Nam, đặc biệt khi áp dụng theo tiêu chuẩn VietGAP nhằm đảm bảo chất lượng và bền vững. Để cải tiến kỹ thuật nuôi và nâng cao hiệu quả, các biện pháp dưới đây sẽ giúp người nuôi tôm đạt được năng suất cao hơn, giảm thiểu tác động tiêu cực lên môi trường, đồng thời cải thiện sức khỏe và chất lượng tôm nuôi. 

Chọn địa điểm và chuẩn bị ao nuôi 

Việc chọn lựa địa điểm và chuẩn bị ao nuôi đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng hệ thống nuôi tôm đạt chuẩn VietGAP. Vùng nuôi cần có nguồn nước sạch, không bị ô nhiễm bởi nước thải công nghiệp hay nông nghiệp, tránh xa khu dân cư để hạn chế rủi ro lây nhiễm bệnh từ con người và vật nuôi khác. Địa điểm thích hợp là nơi cao ráo, không bị ngập lụt trong mùa mưa. 

Thiết kế và cải tạo ao nuôi cũng cần được thực hiện kỹ lưỡng. Ao nên có diện tích từ 2000-5000 m², với độ sâu mực nước từ 1,2-1,5 mét để tạo không gian sống thoải mái cho tôm. Việc xây dựng hệ thống cống cấp và thoát nước riêng biệt giúp dễ dàng quản lý chất lượng nước. Cải tạo ao bao gồm nạo vét bùn, đắp bờ và nếu có thể, sử dụng bạt lót HDPE để ngăn ngừa sự thoát nước ngầm và hạn chế các mầm bệnh tiềm ẩn từ đất ao. 

Chuẩn bị và xử lý nước 

Nguồn nước nuôi đóng vai trò then chốt trong việc duy trì sức khỏe và sự phát triển của tôm. Nước đầu vào cần được lọc và xử lý qua ao lắng để loại bỏ các tạp chất và vi sinh vật có hại. Các biện pháp xử lý như sục khí, phơi nắng hoặc dùng hóa chất khử trùng giúp loại bỏ vi khuẩn và tảo độc hại, đảm bảo nước đạt chuẩn trước khi vào ao nuôi. 

Điều chỉnh pH và độ mặn của nước cũng là một bước quan trọng. Để tôm phát triển tốt, pH nước cần được duy trì ở mức 7,5-8,5 và độ mặn dao động từ 10-25‰ tùy theo giai đoạn phát triển. Có thể sử dụng vôi bột hoặc vôi nông nghiệp để điều chỉnh độ pH trước khi thả tôm, giúp tạo môi trường thuận lợi cho tôm thích nghi. 

Chọn giống và kỹ thuật thả giống 

Chọn giống tôm khỏe mạnh, chất lượng cao là điều kiện tiên quyết để đạt năng suất cao trong nuôi tôm. Người nuôi nên chọn tôm giống từ các trại giống uy tín, có nguồn gốc rõ ràng và không nhiễm bệnh. Tôm giống khỏe mạnh thường có màu sắc tươi sáng, hoạt động bơi lội nhanh nhẹn và đồng đều về kích cỡ. 

Trước khi thả tôm, cần thực hiện quá trình thích nghi độ mặn để giảm thiểu stress cho tôm trong quá trình thả. Thời điểm thả tôm nên là sáng sớm hoặc chiều mát để tránh nhiệt độ cao gây ảnh hưởng đến sức khỏe tôm. Mật độ thả phụ thuộc vào mô hình nuôi, thường từ 50-150 con/m² nhằm tạo không gian sinh trưởng phù hợp. 

Quản lý thức ăn và dinh dưỡng 

Quản lý tốt thức ăn không chỉ giúp tôm phát triển nhanh mà còn giảm thiểu ô nhiễm ao nuôi do thức ăn dư thừa. Việc lựa chọn thức ăn công nghiệp chất lượng cao, giàu protein, lipid và các khoáng chất cần thiết giúp đảm bảo nhu cầu dinh dưỡng cho tôm. Ở giai đoạn đầu, thức ăn nên có hàm lượng protein cao (40-45%) và giảm dần khi tôm trưởng thành. 

Nguyên tắc cho ăn là "ít nhưng thường xuyên" để tránh lãng phí và đảm bảo tôm tiêu hóa tốt. Sử dụng nhá ăn giúp người nuôi dễ dàng kiểm soát lượng thức ăn tôm tiêu thụ và điều chỉnh phù hợp. Bên cạnh đó, trong các giai đoạn căng thẳng như khi tôm lột xác, có thể bổ sung các chất tăng cường miễn dịch như vitamin C, E để hỗ trợ sức khỏe tôm. 

Quản lý chất lượng nước 

Duy trì chất lượng nước ổn định là yếu tố then chốt để tôm phát triển khỏe mạnh. Các thông số cần kiểm tra và điều chỉnh bao gồm pH, độ mặn, nhiệt độ, hàm lượng oxy hòa tan (DO), amoniac (NH3), và nitrit (NO2). Việc kiểm tra cần thực hiện ít nhất hai lần mỗi ngày để kịp thời phát hiện và điều chỉnh các bất thường. Đặc biệt, hàm lượng DO cần được duy trì ở mức 5-7 mg/lít để đảm bảo khả năng hô hấp của tôm. 

Ngoài ra, hàng tuần nên sử dụng các chế phẩm sinh học để phân hủy chất hữu cơ tích tụ dưới đáy ao, hạn chế sự hình thành khí độc như NH3 hoặc H2S. Nếu phát hiện các chỉ số nước vượt mức an toàn, cần thực hiện thay nước hoặc sử dụng các biện pháp xử lý hóa học như Zeolite. 

Kiểm soát dịch bệnh 

Dịch bệnh là một trong những thách thức lớn đối với nghề nuôi tôm, do đó việc phòng ngừa là rất quan trọng. Cần thực hiện các biện pháp tiêm phòng và sử dụng chế phẩm sinh học để tăng cường sức đề kháng cho tôm. Khi có dấu hiệu dịch bệnh, cần cách ly khu vực nhiễm bệnh và xử lý ngay để tránh lây lan. 

Hạn chế sử dụng kháng sinh trong nuôi tôm để tránh ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm và môi trường. Thay vào đó, nên sử dụng các chế phẩm sinh học có lợi cho hệ vi sinh vật nước ao, giúp ngăn chặn vi khuẩn gây bệnh phát triển. Việc vệ sinh ao nuôi và các dụng cụ thường xuyên cũng là biện pháp hiệu quả để kiểm soát mầm bệnh. 

Công nghệ nuôi tôm theo tiêu chuẩn VietGAP 

Áp dụng các công nghệ nuôi hiện đại như Biofloc hoặc hệ thống tuần hoàn nước (RAS) giúp giảm thiểu ô nhiễm và tăng hiệu quả sản xuất. Biofloc sử dụng các vi sinh vật có lợi để phân hủy chất hữu cơ, cung cấp dinh dưỡng tự nhiên cho tôm. Hệ thống tuần hoàn nước giúp duy trì môi trường nước sạch liên tục, giảm nguy cơ dịch bệnh. 

Ngoài ra, việc sử dụng các cảm biến đo thông số nước và hệ thống điều khiển tự động giúp người nuôi kiểm soát môi trường dễ dàng hơn, phát hiện sớm các thay đổi bất lợi và kịp thời điều chỉnh. 

Quản lý thu hoạch và sau thu hoạch 

Khi tôm đạt kích cỡ thương phẩm (25-30 con/kg), cần tiến hành thu hoạch vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát để tránh tình trạng stress cho tôm. Tôm sau khi thu hoạch cần được xử lý, làm lạnh ngay để giữ tươi. Phân loại và đóng gói tôm theo các tiêu chuẩn quy định để đảm bảo chất lượng sản phẩm trong quá trình vận chuyển và xuất khẩu. 

Giảm thiểu tác động môi trường 

Nuôi tôm bền vững không chỉ tập trung vào năng suất mà còn quan tâm đến việc bảo vệ môi trường. Nước thải cần được xử lý đạt chuẩn trước khi xả ra ngoài để tránh gây ô nhiễm. Chất thải rắn từ ao nuôi có thể được tận dụng làm phân bón hữu cơ hoặc nguyên liệu sản xuất thức ăn chăn nuôi. 

Các biện pháp phục hồi và bảo vệ hệ sinh thái tự nhiên như trồng rừng ngập mặn giúp giảm thiểu tác động của nuôi tôm đến môi trường ven biển, đồng thời tăng cường khả năng chống chịu của hệ sinh thái trước các thay đổi khí hậu. 

Cuối cùng, việc đào tạo và nâng cao nhận thức của người nuôi tôm về kỹ thuật nuôi theo tiêu chuẩn VietGAP là rất quan trọng. Các khóa học và hội thảo về kỹ thuật nuôi tôm, quản lý chất lượng nước, và kiểm soát dịch bệnh cần được tổ chức thường xuyên để cập nhật kiến thức cho người nuôi. 

Khuyến khích người nuôi áp dụng các biện pháp giảm thiểu sử dụng hóa chất và kháng sinh trong nuôi tôm, đồng thời tăng cường các biện pháp bền vững nhằm bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng và hệ sinh thái.