Phân biệt bệnh EHP và các bệnh nguy hiểm khác trên tôm thẻ chân trắng

Trong ngành nuôi tôm thẻ chân trắng, các bệnh dịch luôn là một trong những thách thức lớn nhất, ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất và hiệu quả kinh tế. Trong đó, bệnh Enterocytozoon hepatopenaei (EHP) là một bệnh âm thầm nhưng nguy hiểm, gây ra sự chậm lớn ở tôm. Để có cái nhìn toàn diện hơn về bệnh EHP, cần so sánh nó với các bệnh phổ biến khác như bệnh đốm trắng (WSSV), bệnh hoại tử gan tụy cấp (AHPND), và bệnh phân trắng (WFD).

Bệnh EHP

Đặc điểm chung
Bệnh EHP do ký sinh trùng Enterocytozoon hepatopenaei gây ra, thuộc nhóm Microsporidia. Ký sinh trùng này tấn công vào tế bào gan tụy của tôm, làm suy giảm khả năng tiêu hóa và hấp thụ dinh dưỡng, dẫn đến giảm tốc độ tăng trưởng.

Triệu chứng chính
Tôm nhiễm EHP thường không có triệu chứng lâm sàng rõ ràng. Tuy nhiên, các dấu hiệu thường thấy là:

• Tôm chậm lớn, kích thước không đồng đều.
• Vỏ tôm mỏng và có màu nhợt nhạt.
• Năng suất thu hoạch giảm đáng kể.

Cơ chế lây lan
Bệnh EHP lây lan qua chất thải của tôm bệnh, nước ao nuôi bị ô nhiễm và dụng cụ không được vệ sinh.
EHP không gây chết hàng loạt như các bệnh khác nhưng ảnh hưởng lớn đến năng suất do tôm chậm phát triển và không đạt kích thước thương phẩm.

Bệnh đốm trắng (WSSV)

Đặc điểm chung
Bệnh đốm trắng là một trong những bệnh nguy hiểm nhất trên tôm, do virus WSSV gây ra. Virus này có khả năng lây lan rất nhanh và gây chết hàng loạt trong thời gian ngắn.

Triệu chứng chính

• Xuất hiện các đốm trắng nhỏ trên vỏ, đặc biệt ở phần giáp đầu.
• Tôm bỏ ăn, bơi lờ đờ và chết nhanh sau khi phát bệnh.

Cơ chế lây lan
WSSV lây lan qua nước, sinh vật trung gian (cua, còng) và các dụng cụ nuôi bị nhiễm virus.
Bệnh đốm trắng có tỷ lệ tử vong cao, thường khiến người nuôi mất trắng vụ nuôi trong vài ngày.

Bệnh hoại tử gan tụy cấp (AHPND)

Đặc điểm chung
AHPND do vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus mang gen độc tố gây bệnh, tác động trực tiếp lên gan tụy của tôm, dẫn đến suy giảm chức năng tiêu hóa và hấp thụ dinh dưỡng.

Triệu chứng chính

• Tôm bỏ ăn đột ngột, ruột rỗng, phân đứt đoạn.
• Gan tụy chuyển màu nhạt, teo nhỏ và hoại tử.
• Tỷ lệ chết cao trong vòng 3–5 ngày sau khi phát bệnh.

Cơ chế lây lan
Vi khuẩn lây qua nước, thức ăn nhiễm khuẩn và các mầm bệnh tồn dư trong ao nuôi từ vụ trước.
AHPND thường gây thiệt hại lớn do tỷ lệ chết cao và nhanh, làm giảm năng suất và lợi nhuận.

Bệnh phân trắng (WFD)

Đặc điểm chung
Bệnh phân trắng không do một tác nhân duy nhất mà là kết quả của sự tương tác giữa các yếu tố môi trường, vi khuẩn và ký sinh trùng. Các nguyên nhân phổ biến bao gồm Enterocytozoon, Vibrio spp., và độc tố từ thức ăn kém chất lượng.

Triệu chứng chính

• Xuất hiện dải phân trắng nổi trên mặt nước ao.
• Tôm giảm ăn, giảm hoạt động và chậm lớn.
• Mức độ nghiêm trọng phụ thuộc vào môi trường nuôi và sức khỏe tổng thể của đàn tôm.

Cơ chế lây lan

• Bệnh lây qua chất thải của tôm và môi trường nước bị ô nhiễm.
  Bệnh phân trắng làm giảm năng suất do tôm phát triển kém, đồng thời làm tăng chi phí xử lý môi trường và cải thiện sức khỏe đàn tôm.

So sánh giữa bệnh EHP và các bệnh khác

Biện pháp quản lý chung

Phòng bệnh là ưu tiên hàng đầu

• Vệ sinh ao nuôi kỹ lưỡng, xử lý nước định kỳ.
• Chọn giống tôm khỏe mạnh, không mang mầm bệnh.
• Duy trì mật độ nuôi hợp lý để giảm áp lực môi trường.

Chẩn đoán sớm và giám sát dịch bệnh

• Sử dụng xét nghiệm PCR để phát hiện mầm bệnh EHP và WSSV.
• Quan sát kỹ các dấu hiệu bất thường để can thiệp kịp thời.

Ứng dụng chế phẩm sinh học

• Bổ sung vi sinh vật có lợi để cải thiện sức khỏe tôm và chất lượng nước.
• Hạn chế sử dụng kháng sinh để tránh hiện tượng kháng thuốc.

Các bệnh trên tôm thẻ chân trắng đều có đặc điểm, cơ chế lây lan và mức độ nghiêm trọng khác nhau. Trong đó, EHP là bệnh âm thầm nhưng khó điều trị, trong khi bệnh đốm trắng và AHPND có khả năng gây chết hàng loạt trong thời gian ngắn. Để giảm thiểu thiệt hại, người nuôi cần chú trọng các biện pháp phòng bệnh, chẩn đoán sớm và quản lý môi trường nuôi hiệu quả. Một hệ thống nuôi trồng bền vững, kết hợp công nghệ sinh học và quy trình kiểm soát chặt chẽ, sẽ giúp bảo vệ đàn tôm trước các mối đe dọa dịch bệnh, nâng cao năng suất và hiệu quả kinh tế.