Sự Gia Tăng Khí Độc Sau Trời Mưa: Nguyên Nhân Và Giải Pháp

Sự Gia Tăng Khí Độc Sau Trời Mưa: Nguyên Nhân Và Giải Pháp 

Hiện tượng khí độc tăng cao sau mưa không phải là hiện tượng mới, nhưng để giải thích chi tiết và hiểu rõ hơn về nguyên nhân, tác động và cách kiểm soát, cần phân tích nhiều yếu tố liên quan như quá trình sinh hóa trong ao, sự biến đổi môi trường và cách mà mưa ảnh hưởng đến hệ thống nuôi tôm.

Các loại khí độc trong ao tôm

Trong ao nuôi tôm, có một số loại khí độc phổ biến mà chúng tăng sau mưa có thể gây ra những tác hại nguy hiểm:

Amoniac (NH₃) : Đây là dạng khí độc độc chủ yếu xuất phát từ quá trình phân hủy chất hữu cơ và chất thải từ tôm và các sinh vật khác trong ao. Amoniac tồn tại dưới hai dạng: ion NH₄⁺ (ít độc) và khí NH₃ (độc hại). Khi nhiệt độ và độ pH của nước tăng lên, dạng khí NH₃ càng nhiều và nguy hiểm hơn đối với tôm.

Hydro sunfua (H₂S) : H₂S là một loại khí cực độc được hình thành từ quá trình phân hủy kỵ khí của các chất hữu cơ ở đáy ao, đặc biệt là từ cặn và chất thải bã hữu cơ. H₂S ảnh hưởng trực tiếp đến hô hấp của tôm, gây ra các vấn đề gây tử vong cho sức khỏe.

Nitrite (NO₂⁻) : Nitrite được hình thành trong quá trình nitrat hóa, một phần của nitơ trong quá trình này. Nồng độ NO₂⁻ cao gây ra hiện tượng thiếu máu oxy ở tôm, gây căng thẳng và ảnh hưởng đến tốc độ sinh học.

Nguyên nhân tạo khí độc tăng cao sau trời mưa

Sau mưa, nhiều yếu tố có thể góp phần làm tăng nồng độ khí độc trong ao nuôi tôm. Dưới đây là các nguyên nhân chủ yếu:

Nước mưa làm thay đổi chất lượng nước ao

Mưa là hiện tượng tự nhiên có thể ảnh hưởng mạnh mẽ đến các loại chất lượng nước trong ao nuôi tôm, đặc biệt là độ pH, độ mặn, nhiệt độ và hàm lượng oxy hòa tan.

Độ pH giảm : Nước mưa thường có độ pH thấp (thường từ 5,0 đến 5,5), đặc biệt trong những khu vực chịu ảnh hưởng của ô nhiễm không khí, mưa axit có thể có độ pH thậm chí thấp hơn. Khi nước mưa bước vào ao, không làm giảm độ pH của ao, tạo điều kiện thuận lợi cho khí độc như amoniac chuyển hóa thành dạng NH₃, độc hại hơn đối với tôm.

Độ mặn giảm : Nước mưa có hàm lượng muối rất thấp, khi rơi xuống ao, nó làm giảm độ mặn của nước. Điều này gây sốc cho tôm, làm chúng yếu hơn và dễ bị tổn thương trước sự gia tăng của các khí độc.

Nhiệt độ giảm : Mưa có thể làm giảm nhiệt độ nước, đặc biệt là khi mưa kéo dài. Sự thay đổi nhiệt độ tắc nghẽn không chỉ ảnh hưởng đến tôm mà còn làm giảm khả năng phân hủy chất hữu cơ và làm quá trình nitrat hóa chậm lại, dẫn đến tích tụ các khí độc như amoniac và nitrit.

Tẩy trôi các chất cặn bã vào ao

Sau mưa, lượng nước từ bờ biển ao, đất xung quanh, và hệ thống kênh rốc có thể bay vào ao mang theo nhiều chất cặn bã, bùn đất, và các vật liệu hữu cơ khác. Những chất này khi tích tụ ở đáy ao sẽ bắt đầu phân hủy và tạo ra các loại khí độc như H₂S và NH₃.

Chất hữu cơ từ phân phân, thức ăn thừa : Mưa có thể làm trôi thức ăn thừa, phân tôm, và các chất hữu cơ khác từ bờ ao xuống nước, tạo ra điều kiện thuận lợi cho sự phân hủy kỵ khí đáy ở ao, đặc biệt khi hàm lượng oxy hòa tan thấp.

Bùn và phù sa : Kích và phù sa lắng đọng ở đáy ao, khi mưa lớn rửa trôi vào ao, sẽ góp phần vào việc tích tụ chất hữu cơ và các chất hợp chất giàu sảng, dẫn đến quá trình phân hủy sinh ra khí độc .

Hàm lượng oxy hòa tan giảm

Mưa lớn có thể làm giảm hàm lượng oxy hòa tan trong ao, đặc biệt là khi mưa kéo dài và làm giảm tốc độ đảo khí trên bề mặt nước. Nước mưa lạnh hơn có thể làm giảm sự tuần hoàn tự nhiên của nước, tạo lượng oxy ở lớp bề mặt không đáp ứng làn tỏa xuống đáy ao.

Phân vùng kỵ khí tăng : Khi hàm lượng oxy hòa tan giảm, các quá trình phân hủy kỵ khí ở đáy ao sẽ tăng lên, sản sinh nhiều khí H₂S và NH₃. Đây là chất cực độc, có thể gây ra tình trạng thiếu oxy và làm thuốc chết ngạt.

Sự thay đổi cấu hình nền đáy

Bùng đáy đóng vai trò quan trọng trong việc hấp thụ và phân hủy các chất thải hữu cơ. Tuy nhiên, khi trời mưa, lớp đệm này có thể bị dồn nén làm dòng nhảy từ bờ ao, làm phóng thích các khí độc như H₂S đã bị giữ lại trong bùn.

Phóng khí độc từ bùn : Sau những cơn mưa lớn, sự khuấy động của lớp bùn đáy ao do dòng nước rửa trôi có thể giải phóng một lượng lớn khí H₂S, làm gia tăng nồng độ khí độc trong nước.

Tác động của khí cụ độc đến tôm nuôi

Khi nồng độ khí độc trong ao tăng cao, tôm sẽ có tác dụng trực tiếp đến sức khỏe và sự phát triển. Dưới đây là một số hoạt động chính:

Căng thẳng và giảm khả năng phát triển

Khí độc như NH₃ và H₂S tác động mạnh mẽ đến hệ hô hấp của tôm. Khi nồng độ NH₃ trong nước tăng, khả năng trao đổi oxy của tôm sẽ giảm, dẫn đến tình trạng thiếu oxy. Điều này làm tôm bị stress, ăn gần, chậm lớn và dễ bị bệnh.

Tôm bị ngộ độc

Khi hàm lượng H₂S trong nước vượt quá mức cho phép, tôm có thể bị ngộ độc. H₂S gây ra hiện tượng ức chế quá trình hô hấp ở tôm, tạo tôm khó thở, suy yếu và có thể dẫn đến hàng loạt chết chóc nếu tình trạng không được giải quyết kịp thời.

Ảnh hưởng đến hệ thống dịch miễn phí

Khí độc tích tụ trong nước ao cũng làm suy giảm hệ miễn dịch của tôm. Khi bị stress hoặc chịu tác động từ khí độc, khả năng chống chịu của tôm với các loại vi khuẩn, virus và ký sinh trùng sẽ giảm. Điều này dễ dẫn đến sự phát triển của các bệnh nguy hiểm như bệnh bạch cầu, bệnh đầu vàng, hoặc bệnh do vi khuẩn Vibrio gây ra.

Giảm năng suất trồng trọt

Sự tăng khí độc trong ao sau mưa thường kéo theo các vấn đề về sức khỏe và năng suất của tôm. Khi tôm bị yếu, chậm lớn, hoặc chết, năng suất nuôi trồng sẽ giảm đáng kể. Điều này gây tổn hại kinh tế cho người nuôi, đồng thời làm tăng chi phí sản xuất sản phẩm cần phải xử lý môi trường và quản lý bệnh tật.

Cách kiểm soát và giảm thiểu khí độc sau mưa

Để giảm thiểu mức độ tăng khí độc trong ao nuôi tôm sau mưa, cần áp dụng các biện pháp quản lý chặt chẽ và phòng chứa từ trước khi xảy ra mưa lớn. Một số biện pháp cụ thể bao gồm:

 Quản lý đáy ao

Trước mùa mưa, cần thực hiện cải tạo đáy ao và loại bỏ lớp bùn tích lâu ngày. Bùng đáy là nơi lưu trữ nhiều khí độc độc, nếu không được xử lý thì sau mưa các khí độc này sẽ dễ dàng được khai thác vào nước.