Vibrio harveyi: Mối nguy hiểm tiềm ẩn trong nuôi tôm

Trong môi trường nước biển, vi khuẩn phát sáng Vibrio harveyi là một trong những vi khuẩn phổ biến thuộc họ Vibrionaceae. Dù khả năng phát sáng sinh học của loại vi khuẩn này thường được nghiên cứu vì mục đích khoa học, nhưng trong ngành nuôi trồng thủy sản, Vibrio harveyi lại là một mối đe dọa nghiêm trọng. Đặc biệt, nó gây ra bệnh phát sáng ở tôm  một căn bệnh nguy hiểm làm ảnh hưởng lớn đến năng suất và chất lượng nuôi trồng.

Đặc điểm sinh học của Vibrio harveyi

Vibrio harveyi là vi khuẩn gram âm có khả năng phát sáng nhờ phản ứng hóa học trong tế bào. Sự oxy hóa của hợp chất luciferin dưới tác dụng của enzyme luciferase tạo ra ánh sáng sinh học. Dù ánh sáng này không gây hại trực tiếp, sự hiện diện của Vibrio harveyi trong ao nuôi tôm lại gắn liền với nguy cơ bùng phát bệnh phát sáng.

Tác động của Vibrio harveyi đối với tôm nuôi

Trong ngành nuôi tôm, Vibrio harveyi được xem là thủ phạm chính gây ra bệnh phát sáng, thường gặp ở tôm sú (Penaeus monodon) và tôm thẻ chân trắng (Penaeus vannamei). Khi nhiễm bệnh, tôm có các triệu chứng như bỏ ăn, bơi lờ đờ, cơ thể biến đổi màu sắc và có thể phát sáng nhẹ trong điều kiện tối. Bệnh phát sáng làm suy yếu hệ miễn dịch, gây tổn thương nội tạng và dẫn đến tỷ lệ tử vong cao, có thể lên tới 80% nếu không được kiểm soát kịp thời.

Đặc biệt, bệnh này lây lan rất nhanh trong điều kiện ao nuôi mật độ cao hoặc môi trường bị ô nhiễm. Những ao nuôi chứa nhiều chất hữu cơ, thức ăn thừa và chất thải chưa được xử lý là môi trường lý tưởng cho vi khuẩn Vibrio harveyi phát triển mạnh.

Nguyên nhân và điều kiện bùng phát

Vibrio harveyi phát triển và bùng phát chủ yếu do các yếu tố môi trường không được quản lý tốt:

• Chất lượng nước kém: Các chỉ số môi trường như pH, nồng độ amoniac, nitrit không đạt chuẩn khiến vi khuẩn dễ dàng sinh sôi.
• Mật độ nuôi cao: Tôm nuôi với mật độ dày đặc tạo điều kiện thuận lợi cho bệnh lây lan.
• Thức ăn thừa và chất thải tích tụ: Đây là nguồn dinh dưỡng phong phú cho Vibrio harveyi phát triển.

Giải pháp phòng ngừa và kiểm soát Vibrio harveyi

Để giảm thiểu nguy cơ Vibrio harveyi gây bệnh, cần áp dụng các biện pháp quản lý nghiêm ngặt từ môi trường ao nuôi đến quy trình chăm sóc tôm.

• Quản lý chất lượng nước: Duy trì chất lượng nước tốt là yếu tố quan trọng hàng đầu. Người nuôi cần thường xuyên theo dõi và điều chỉnh các chỉ số như pH, nồng độ oxy hòa tan, amoniac, và nitrit. Việc thay nước định kỳ, kết hợp với sử dụng chế phẩm sinh học để xử lý chất hữu cơ, giúp ngăn ngừa sự phát triển của vi khuẩn.

• Sử dụng chế phẩm sinh học: Chế phẩm sinh học chứa vi khuẩn có lợi (probiotics) có thể cạnh tranh trực tiếp với Vibrio harveyi, làm giảm mật độ vi khuẩn gây bệnh trong ao nuôi. Đồng thời, các vi sinh vật này còn hỗ trợ cân bằng hệ sinh thái trong ao, tạo môi trường nuôi thuận lợi hơn cho tôm.

• Kiểm soát mật độ nuôi: Mật độ nuôi quá cao làm tăng nguy cơ bệnh lây lan. Người nuôi cần thả nuôi ở mật độ hợp lý theo từng giai đoạn phát triển của tôm để giảm thiểu sự cạnh tranh và căng thẳng trong đàn.

• Quản lý thức ăn và chất thải: Cho tôm ăn đúng liều lượng, tránh để dư thừa thức ăn trong ao. Đồng thời, cần loại bỏ chất thải thường xuyên để ngăn chặn vi khuẩn sinh sôi từ chất hữu cơ tích tụ ở đáy ao.

• Sử dụng kháng sinh đúng cách: Trong trường hợp bệnh phát sáng bùng phát mạnh, kháng sinh có thể được sử dụng như một giải pháp cuối cùng. Tuy nhiên, người nuôi cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về liều lượng và thời gian sử dụng để tránh tình trạng kháng kháng sinh và ô nhiễm môi trường.

Vibrio harveyi là mối đe dọa lớn trong ngành nuôi tôm, đặc biệt khi môi trường ao nuôi không được quản lý chặt chẽ. Tuy nhiên, với sự hiểu biết rõ ràng về đặc điểm và cơ chế gây bệnh của loại vi khuẩn này, người nuôi hoàn toàn có thể kiểm soát và giảm thiểu tác động của chúng. Việc áp dụng đồng bộ các biện pháp phòng ngừa như quản lý chất lượng nước, sử dụng chế phẩm sinh học, kiểm soát mật độ nuôi và thức ăn sẽ giúp bảo vệ đàn tôm, đồng thời đảm bảo hiệu quả kinh tế và sự bền vững trong nuôi trồng thủy sản.