Xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang Hoa Kỳ: Cơ hội và thách thức

Năm 2022, ngành xuất khẩu thủy sản của Việt Nam đã ghi nhận một thành tựu đáng kể khi kim ngạch xuất khẩu sang thị trường Hoa Kỳ đạt mức kỷ lục 2,15 tỷ USD. Con số này biểu thị một sự tăng trưởng ấn tượng lên đến 80% so với cách đây 10 năm, trước thời điểm quan hệ Đối tác Toàn diện giữa Việt Nam và Hoa Kỳ được xác lập vào năm 2013. Đặc biệt, Hoa Kỳ luôn duy trì vị trí hàng đầu trong việc nhập khẩu sản phẩm thủy sản từ Việt Nam.

Các mặt hàng thủy sản chủ lực xuất khẩu sang Hoa Kỳ đã ghi nhận sự tăng đột phá sau một thập kỷ. Cụ thể, xuất khẩu tôm đã tăng 77%, từ mức 454 triệu USD vào năm 2012 lên 807 triệu USD vào năm 2022. Đáng chú ý, xuất khẩu tôm đã vượt qua mức 1 tỷ USD vào năm 2021, đánh dấu một mốc quan trọng. Xuất khẩu cá tra cũng tăng 50%, từ 359 triệu USD lên 527 triệu USD, trong khi xuất khẩu cá ngừ gấp đôi, tăng từ 244 triệu USD lên 489 triệu USD. Ba ngành hàng này chiếm trên 80% kim ngạch xuất khẩu thủy sản sang Hoa Kỳ.

Ngoài các mặt hàng chủ lực này, Hoa Kỳ cũng tăng cường nhập khẩu nhiều sản phẩm thủy sản khác từ Việt Nam như cua, ghẹ, ngao, và các loài cá biển, cá nước ngọt khác.

Tuy nhiên, vào 8 tháng đầu năm 2023, ngành xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang Hoa Kỳ đã phải đối mặt với một thách thức đáng kể. Kim ngạch xuất khẩu giảm 39% so với cùng kỳ năm 2022, giữa tình hình khó khăn trên thị trường thế giới, bao gồm lạm phát và giảm giá trung bình xuất khẩu. Riêng trong lĩnh vực thủy sản, việc tồn kho của các nhà nhập khẩu Hoa Kỳ từ nửa cuối năm 2022 đã gây ra sự chậm trễ trong việc nhập khẩu, đặc biệt đối với tôm và cá tra. Kết quả là, xuất khẩu tôm sang Hoa Kỳ giảm 30%, trong khi xuất khẩu cá tra giảm 58% so với cùng kỳ năm 2022.

Việc tồn kho của các nhà nhập khẩu Hoa Kỳ từ nửa cuối năm 2022 cũng đóng góp vào việc chậm lại việc nhập khẩu, đặc biệt đối với tôm và cá tra. Để đối phó với tình hình này, ông Phạm Quang Huy, Thương vụ Việt Nam tại Hoa Kỳ, đã đề xuất một số biện pháp. Hoa Kỳ, mặc dù là một thị trường tiêu thụ lớn tôm trên thế giới, nhưng chỉ sản xuất được khoảng 10% nhu cầu nội địa và phải nhập khẩu tới 90%, trong đó, tôm nuôi chiếm 50-60% và tôm đông lạnh chiếm một phần quan trọng.

Để tăng cường xuất khẩu tôm vào thị trường Hoa Kỳ, ông Phạm Quang Huy khuyến nghị các doanh nghiệp cần tăng cường liên kết theo chuỗi giá trị, phát triển mô hình nuôi tôm để giảm giá thành sản phẩm và cạnh tranh về giá cả với đối thủ. Đồng thời, tuân thủ các tiêu chuẩn về sản xuất, an toàn thực phẩm, ghi nhãn, môi trường, và lao động. Ngoài ra, cần nắm rõ quy định và yêu cầu của liên bang và tiểu bang, sử dụng kênh thương mại điện tử để tạo điểm tiếp cận với khách hàng.

Hoa Kỳ không chỉ là thị trường nhập khẩu thủy sản số 1 của Việt Nam mà còn là đối tác cung cấp nhiều sản phẩm hải sản quan trọng cho thị trường Việt Nam. Kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Hoa Kỳ sang Việt Nam hàng năm là khoảng trên 60 triệu USD, bao gồm cá hồi, cá trích, cá bơn, cá minh thái, và cá tuyết. Phần lớn các sản phẩm này được nhập khẩu sang Việt Nam để tiến hành gia công, chế biến, sau đó xuất khẩu trở lại thị trường Hoa Kỳ. Điều này đã tạo ra doanh thu cho doanh nghiệp Việt Nam, cung cấp việc làm ổn định cho công nhân, và tận dụng năng lực và công suất sản xuất trong nước.

Hoa Kỳ có vị thế đặc biệt trong ngành thủy sản của Việt Nam và dự kiến sẽ tiếp tục là đối tác chiến lược hàng đầu. Đất nước này sở hữu nền kinh tế lớn và có dân số đứng thứ 3 trên thế giới, đặc biệt là có một tỷ lệ người dân ở thành thị đang gia tăng. Ngoài ra, số lượng di dân tới Hoa Kỳ cũng được dự báo sẽ tăng cao. Tất cả những đặc điểm này mang lại nhiều cơ hội tăng thị phần cho thủy sản Việt Nam, không chỉ trong việc phát triển các sản phẩm xuất khẩu truyền thống mà còn trong việc phát triển các sản phẩm có giá trị gia tăng, sản phẩm chế biến sẵn phù hợp cho các gia đình thành thị và sản phẩm có giá phù hợp cho tầng lớp thu nhập trung bình và di dân.

Đặc biệt, sau chuyến thăm cấp Nhà nước của Tổng thống Joe Biden và Đoàn đại biểu cấp cao Hoa Kỳ, kết hợp với Tuyên bố chung về việc nâng tầm quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện giữa Việt Nam và Hoa Kỳ vì hòa bình, hợp tác, và phát triển bền vững, kỳ vọng rằng hợp tác kinh tế và thương mại giữa Việt Nam và Hoa Kỳ sẽ đạt được sự bứt phá mạnh mẽ và bền vững hơn.

Điều này đã được thể hiện rõ ràng trong buổi làm việc trong khuôn khổ Hội đồng TIFA (Hiệp định về Thương mại và Đầu tư Việt Nam - Hoa Kỳ) với bà Dawn Shackleford, Trợ lý Đại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR) phụ trách khu vực Đông Nam Á và Thái Bình Dương, khi Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải thể hiện sự cam kết của Việt Nam đối với quan hệ đối tác này. Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức, nhu cầu và sở thích của thị trường xuất khẩu của Việt Nam và Hoa Kỳ đã có sự biến đổi. Điều này bao gồm cả các yếu tố liên quan đến giá cả, chất lượng, bảo vệ môi trường, và phát triển bền vững, tiêu chuẩn sản xuất xanh, và quản lý chuỗi cung ứng sạch và bền vững ngày càng được đặt lên hàng đầu.

Với tình hình này, các doanh nghiệp Việt Nam cần nhanh chóng thích ứng và điều chỉnh chiến lược kinh doanh của họ. Đối với việc xuất khẩu sang Hoa Kỳ, cần xác định rõ chiến lược sản phẩm, tìm hiểu kỹ các quy định và rào cản xuất khẩu, đảm bảo nguyên liệu đầu vào có nguồn gốc rõ ràng và không gây tác động tiêu cực đến môi trường hoặc lao động. Cần tuân thủ các tiêu chuẩn và yêu cầu về sản xuất, an toàn thực phẩm, ghi nhãn, môi trường, lao động, và nguồn gốc xuất xứ.

Ngoài ra, doanh nghiệp cần nắm rõ thị hiếu của người tiêu dùng, nắm vững quy định và yêu cầu của cả liên bang và tiểu bang Hoa Kỳ. Họ cũng cần sử dụng kênh thương mại điện tử để tạo điểm tiếp cận với khách hàng. Để phát triển thị trường, ngoài việc hợp tác với các nhà nhập khẩu và kênh phân phối lớn, doanh nghiệp cũng cần áp dụng chiến lược đa dạng hóa khách hàng và tích cực tìm kiếm thị trường ngách để giảm thiểu rủi ro trong hoạt động xuất khẩu.

Như vậy, xuất khẩu thủy sản là một lĩnh vực quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam và việc duy trì và phát triển quan hệ thương mại với Hoa Kỳ sẽ đóng một vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tăng trưởng và thịnh vượng của ngành này trong tương lai.