EHP ở Tôm: Những Phát Hiện Mới Về Cơ Chế Lây Lan Và Tác Động

EHP ở Tôm: Những Phát Hiện Mới Về Cơ Chế Lây Lan Và Tác Động 

EHP (Enterocytozoon hepatopenaei) là một loại vi bào tử gây bệnh nguy hiểm trong nuôi tôm, đặc biệt là tôm thẻ chân trắng (Litopenaeus vannamei) và tôm sú (Penaeus monodon). Trong những năm gần đây, EHP đã trở thành mối đe dọa lớn đối với ngành nuôi tôm trên toàn cầu, gây ra hiện tượng chậm lớn và suy giảm năng suất nuôi. Nghiên cứu gần đây đã đưa ra nhiều nghiên cứu mới về cơ chế truyền lan, tác động và các biện pháp phòng chống bệnh này. Bài viết này sẽ đi sâu vào những phát hiện gần đây về nhiễm EHP ở tôm, nhằm cung cấp cái nhìn toàn diện về tình trạng này và các biện pháp kiểm soát hiệu quả.

EHP là gì?

EHP là một loại vi bào tử thuộc nhóm Microsporidia, một loại vi sinh vật đơn bào ký sinh bên trong tế bào vật chủ. Khác với nhiều loại vi bào tử khác, EHP không gây chết cấp tính cho tôm nhưng ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình sinh trưởng của tôm bằng cách phá hủy chức năng gan tụy – cơ quan quan trọng tham gia tiêu hóa và chuyển hóa dinh ở nuôi dưỡng. Điều này dẫn đến hiện tượng tôm chậm, giảm sức mạnh kháng và tăng nguy cơ mắc các bệnh khác.

Đặc điểm sinh học của EHP

Vi bào tử EHP ký sinh trong các tế bào gan tụy của tôm, phá hủy các tế bào chức năng và gây ra những rối loạn béo phì trong quá trình tiêu hóa và hấp thu dinh dưỡng. EHP tiềm ẩn không có dấu hiệu sẵn sàng xóa trong giai đoạn đầu, nhưng tiến dần dần tôm sẽ trở nên chậm lớn và có tỷ lệ sống thấp hơn bình thường.

Một trong những phát hiện quan trọng gần đây là EHP không chỉ lây nhiễm qua thức ăn mà còn có thể lây lan qua môi trường nước. Vi bào tử có thể tồn tại trong môi trường ngoài và lan truyền các chất thải từ tôm nhiễm bệnh, từ đó làm tăng tốc độ lan truyền trong các ao nuôi.

Các phát hiện gần đây về cơ chế truyền lan của EHP

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng EHP có thể lây lan qua nhiều con đường khác nhau, bao gồm:

ăn nhiễm vi chất: Tôm nhiễm thức ăn EHP có thể bài tiết tế tử ra môi trường và bào tử này có thể bám vào các hạt thức ăn, sau đó tôm khỏe ăn phải và bị lây nhiễm.

Nước ao bị ô nhiễm nhiễm trùng: Bào tử EHP có khả năng tồn tại lâu dài trong môi trường nước, do đó, nguồn nước bị nhiễm trùng có thể là một nguồn lây nhiễm bạch cầu quan trọng. Nghiên cứu gần đây đã phát hiện ra rằng vi bào tử EHP có thể tồn tại và lây nhiễm qua cả các sinh vật trung gian như giun quế và các loại giáp xác nhỏ sống trong ao nuôi.

Dụng cụ và con người: Các thiết bị nuôi trồng hoặc hoạt động quản lý ao nuôi không được bảo vệ sinh kỹ năng có thể trở thành nguồn truyền nhiễm EHP từ ao này sang một nơi khác.

Điều đáng lưu ý là EHP có thể tồn tại lâu dài trong môi trường môi trường, ngay cả khi ao nuôi đã được bảo vệ sinh học. Điều này khiến việc phòng chống EHP trở nên khó khăn hơn, yêu cầu các biện pháp quản lý môi trường và xử lý ao nuôi phải được thực hiện chặt chẽ.

Tác động của EHP đến sức khỏe tôm

Một trong những biểu hiện phổ biến của tôm nhiễm sắc thể EHP là hiện tượng chậm lớn, tôm ăn ít, tiêu hóa thân thiện và tỷ lệ phát triển không đồng đều trong diễn đàn. Trong thực nghiệm nghiên cứu, tôm bị nhiễm virus EHP thường có tỷ lệ tăng trưởng thấp hơn 30-40% nên tôm khỏe mạnh cùng điều kiện. Điều này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất mà còn kéo dài thời gian nuôi, làm tăng chi phí sản xuất.

Tôm bị nhiễm virus EHP có thể biểu hiện hủy hoại thành vàng nhạt hoặc thoái hóa, màu sắc không đồng nhất, từ màu trắng ngà đến vàng nhạt. Gan tụy không còn khả năng thực hiện đầy đủ chức năng tiêu hóa, làm cho tôm không thể hấp thụ đầy đủ dinh dưỡng từ thức ăn, dẫn đến suy giảm sức khỏe tổng thể và dễ mắc các bệnh khác.

Một điểm quan trọng khác mà các nghiên cứu gần đây đã phát hiện là nhiễm virus EHP có thể làm suy yếu hệ miễn dịch của tôm, khiến tôm dễ bị tổn thương hơn trước các bệnh khác, đặc biệt là các bệnh do virus như bệnh trắng (WSSV) và bệnh viêm hoại tử gan cấp (AHPND).

Phát hiện hệ gen và protein của EHP

Những phát hiện gần đây về hệ gen của EHP đã mở ra nhiều nghiên cứu mới mang tính định hướng trong việc phát triển các phương pháp phòng bổ và điều trị bệnh. EHP có hệ gen rất nhỏ, chỉ khoảng 2,3 triệu đôi giày, là một trong những gen nhỏ nhất từng được biết đến trong các sinh vật nhân thật. Điều này cho thấy EHP đã tiến hóa để ký sinh hoàn toàn vào vật chủ và phụ thuộc vào vật chủ để tồn tại và phát triển.

Một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng EHP sử dụng một số lượng protein đặc biệt để tấn công và xâm nhập tế bào bào gan của tôm. Những protein này có thể trở thành mục tiêu để phát triển các loại thuốc hoặc biện pháp sinh học nhằm ngăn chặn sự lây lan của EHP. Đặc biệt, protein HPTP2 đã được xác định là một trong những yếu tố quan trọng giúp EHP xâm nhập tế bào gan và lan truyền trong cơ tôm.

Biện pháp phòng bổ sung và kiểm soát EHP

Phòng chất và kiểm soát nhiễm sắc EHP là một công thức lớn trong nuôi tôm, nhưng các nghiên cứu gần đây đã cung cấp một số giải pháp tiềm năng:

Kiểm soát môi trường ao nuôi: Việc duy trì môi trường ao nuôi sạch sẽ, bao việc kiểm soát chất lượng nước và đáy ao, là yếu tố quan trọng để ngăn chặn sự lan tỏa của EHP. Các giải pháp bảo vệ sinh vật sau mỗi vụ nuôi, bao gồm tiêu diệt các sinh vật trung gian và khử trùng công cụ, sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm.

Sử dụng chế độ sinh học: Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc sử dụng các chế phẩm sinh học chứa vi sinh vật có lợi có thể giúp cân bằng hệ vi sinh vật trong ao nuôi và ức chế sự phát triển của EHP. Các chế phẩm chứa vi khuẩn Lactobacillus và Bacillus đã cho thấy hiệu quả trong việc giảm thiểu sự lây lan của EHP trong ao nuôi.

Quản lý thức ăn: Kiểm soát nguồn thức ăn và đảm bảo thức ăn không bị nhiễm trùng vết thương là một trong những biện pháp quan trọng để ngăn chặn EHP lây lan qua đường tiêu hóa. Thức ăn sạch và bổ sung các chất dinh dưỡng hỗ trợ miễn dịch sẽ giúp tôm tăng cường sức đề kháng tự nhiên.

Chọn giống phản kháng: Nghiên cứu đang được tiến hành để phát triển các giống tôm phản kháng EHP thông qua việc tạo ra bộ lọc. Các loại tôm có khả năng kháng khuẩn EHP sẽ giúp giảm thiểu tổn thất do bệnh gây ra và mang lại hiệu quả cao hơn trong nuôi trồng.

Sử dụng thuốc phòng cần: Hiện tại, chưa có thuốc đặc trị cho EHP, nhưng một số nghiên cứu đang tập trung vào việc phát triển các loại thuốc sinh học hoặc kháng sinh có thể giúp ngăn chặn sự phát triển của EHP trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc phải được kiểm soát chặt chẽ để tránh tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe con người.

Kết luận

Những phát hiện gần đây về nhiễm virus EHP ở tôm đã cung cấp nhiều thông tin quan trọng giúp hiểu rõ hơn về cơ chế lây lan và tác động của bệnh này đến sức khỏe tôm. Mặc dù chưa có phương pháp điều trị hoàn toàn có kết quả, nhưng các biện pháp phòng như kiểm soát môi trường ao nông nghiệp, sử dụng chế độ sinh học và quản lý thức ăn cho tiềm năng trong việc giảm thiểu sự lan truyền của EHP.