Cách phòng ngừa và xử lý khí độc trong ao nuôi tôm

Trong ngành nuôi tôm, vấn đề về khí độc luôn là một mối quan tâm lớn. Có ba loại khí độc chính trong ao nuôi tôm mà người nuôi tôm cần quan tâm, đó là NH3 (amoniac), NO2 (nitrite), và H2S (hydrogen sulfide). Hiểu rõ nguyên nhân tạo ra các loại khí độc này, tác động của từng loại khí và biện pháp đề phòng và xử lý khi gặp tình huống có khí độc trong ao sẽ giúp người nuôi tôm nâng cao hiệu suất nuôi tôm của họ.

Nguyên nhân tạo ra khí độc

Trong quá trình nuôi tôm, các loại chất thải như thức ăn dư thừa, phân tôm, vỏ tôm sau khi lột xác, xác tảo tàn, và các chất thải khác thường tích tụ dưới đáy ao nếu không được xử lý kịp thời. Điều này chính là nguyên nhân chính gây ra sự hình thành các loại khí độc NH3, NO2, và H2S khi các điều kiện môi trường thích hợp. Nồng độ khí độc cao sẽ ảnh hưởng đến tôm, gây ra sự chết đột ngột hoặc hàng loạt.

Tác hại của khí độc trong ao nuôi tôm

Khí độc có thể gây ra nhiều tác động có hại đối với tôm và môi trường ao nuôi:

• Khí độc làm tôm bị ngạt, cản trở khả năng lấy oxy, gây ra thiếu hụt oxy trầm trọng, làm ảnh hưởng đến tốc độ tăng trưởng và tỷ lệ sống của tôm.
• Nồng độ cao của khí độc, đặc biệt là H2S, có thể gây ra hiện tượng tôm chết hàng loạt.
• Khí độc có thể làm giảm hệ miễn dịch của tôm, khiến chúng dễ mắc các bệnh như cong thân, EMS (bệnh đốm trắng), hội chứng gan tụy cấp, đỏ thân, hoại tử cơ, phân trắng, và đen mang.
• Khí độc tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của tảo, làm giảm lượng oxy vào ban đêm, gây ra hiện tượng sụp tảo và làm gia tăng lượng khí độc trong ao.
• Khí độc gây ra tình trạng căng thẳng (stress) và giảm sức đề kháng của tôm, khiến chúng ăn kém, giảm ăn hoặc bỏ ăn, và chậm tăng trưởng.
• Tôm bị nhiễm khí độc thường có dấu hiệu nổi đầu, bơi lờ đờ trên mặt nước, tấp mé, bị nhiễm bệnh và chết.

Dấu hiệu nhận biết khi ao tôm bị nhiễm khí độc

Có một số dấu hiệu cho thấy ao nuôi tôm có thể bị nhiễm khí độc:

• Tôm nổi đầu do bị ngạt khí độc.
• Tôm bơi lờ đờ trên mặt nước, tấp mé, giảm ăn hoặc bỏ ăn.
• Vỏ tôm mềm, lột xác không cứng và chậm lớn.
• Tôm bị tổn thương ở vùng bụng hoặc bên trong cơ.
• Tôm tích tụ nhiều khí độc trong cơ thể dẫn đến suy giảm hệ miễn dịch, dễ bị nhiễm bệnh như phân trắng, EMS, hội chứng gan tụy, đen mang, và nhiều bệnh khác.
• Tôm dễ mẫn cảm với sự thay đổi các yếu tố môi trường như nhiệt độ, oxy, và pH.

Mối tương quan giữa khí độc và các yếu tố môi trường

Hiểu rõ mối tương quan giữa khí độc và các yếu tố môi trường là quan trọng để kiểm soát và khắc phục tình trạng ao nuôi tôm:

• NH3 (amoniac) hiện diện trong nước phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó có pH và nhiệt độ. Nhiệt độ cao, pH cao, và oxy hòa tan thấp sẽ làm NH3 trở nên độc hại.
• Nhiệt độ thích hợp cho quá trình nitrat hóa là 25-30 độ C.
• Oxy hòa tan cần đạt 80% bão hòa để tối ưu hóa quá trình nitrat hóa.
• pH thích hợp cho vi khuẩn oxy hóa nitro như Nitrosomonas là 7,8-8,0 và Nitrobacter là 7,3-7,5. pH sẽ quyết định NH3 tồn tại dưới dạng độc (NH3) hoặc không độc (NH4).

Ngược lại, độc tính của H2S (hydrogen sulfide) sẽ tăng lên ở điều kiện pH thấp, nhiệt độ thấp, và oxy hòa tan thấp.

Giải pháp kiểm soát và khắc phục khí độc trong ao tôm

Để kiểm soát và khắc phục tình trạng khí độc trong ao nuôi tôm, người nuôi tôm có thể thực hiện các biện pháp sau:

• Cải tạo ao nuôi để đảm bảo hoàn thiện, loại bỏ bùn và các chất thải ngay từ đầu.
• Sử dụng hố xi phông để loại bỏ chất thải.
• Quản lý thức ăn một cách cẩn thận để tránh thức ăn dư thừa.
• Cung cấp đủ lượng oxy hòa tan trong ao.
• Thực hiện tạt vôi và điều chỉnh độ kiềm và pH để duy trì môi trường ổn định.
• Duy trì mật độ tảo ổn định trong ao.
• Sử dụng vi sinh và enzyme thường xuyên để xử lý môi trường ao, phân hủy các hợp chất hữu cơ dư thừa, phân tôm, xác tảo và sinh vật trong ao, và chuyển hóa các chất độc thành không độc.

Khắc phục khí độc:

• Khi nồng độ khí độc cao, ngừng cho tôm ăn hoặc giảm lượng thức ăn 30-50% ít nhất trong vòng 3 ngày cho đến khi điều kiện trở lại bình thường.
• Sử dụng xi phông đáy ao để loại bỏ chất thải.
• Thay nước, nếu có thể, thay nước nhiều lần, ưu tiên vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát để tránh tạo ra sự thay đổi nhanh chóng có thể gây sốc cho tôm.
• Sử dụng quạt nước hoặc sụt khí để tăng hàm lượng oxy hòa tan trong ao.
• Sử dụng oxy viên hoặc bột để thúc đẩy quá trình nitrat hóa và oxy hóa chất hữu cơ.
• Tạt vôi và điều chỉnh đánh khoáng để tăng và ổn định pH, độ kiềm, đặc biệt khi có mưa.

Nắm vững thông tin về khí độc và áp dụng các biện pháp kiểm soát và khắc phục có thể giúp người nuôi tôm duy trì môi trường ao tốt và đạt được hiệu suất nuôi tôm tốt nhất.