EHP Trên Tôm: Làm Sao Để Kiểm Soát Và Giảm Thiệt Hại?

EHP Trên Tôm: Làm Sao Để Kiểm Soát Và Giảm Thiệt Hại? 

Enterocytozoon hepatopenaei (EHP) là một loại vi bào tử trùng gây bệnh trên tôm, chủ yếu tấn công hệ thống tiêu hóa và gan tụy của tôm nuôi. EHP không chỉ làm giảm hiệu suất sinh trưởng mà còn gây thiệt hại nghiêm trọng cho ngành nuôi trồng thủy sản. Để giảm tỷ lệ EHP trên tôm, cần có các biện pháp phòng ngừa, quản lý và điều trị hiệu quả. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết và toàn diện để kiểm soát EHP.

Hiểu về EHP và cơ chế lây lan

EHP là một loại vi bào tử trùng (microsporidian) thuộc họ Enterocytozoonidae. Bệnh EHP không gây chết hàng loạt như một số bệnh khác, nhưng ảnh hưởng đến sự phát triển và sức khỏe của tôm. Một số điểm quan trọng về EHP:

Mục tiêu tấn công chính: Gan tụy, nơi EHP sinh sôi và phát triển mạnh mẽ.

Phương thức lây lan: Qua đường tiêu hóa khi tôm ăn thức ăn hoặc chất hữu cơ nhiễm bào tử EHP.

Môi trường lây lan: Bào tử có khả năng tồn tại lâu dài trong môi trường, nhất là trong đáy ao và bùn.

Hiểu rõ cơ chế lây lan giúp người nuôi có biện pháp phòng tránh hiệu quả hơn.

Các biện pháp phòng ngừa

Chọn giống sạch bệnh

Sử dụng giống tôm bố mẹ được kiểm tra và chứng nhận không nhiễm EHP.

Thực hiện xét nghiệm PCR để phát hiện EHP trên tôm giống trước khi thả nuôi.

Quản lý nguồn nước

Lọc và xử lý nước đầu vào bằng chlorine hoặc các hóa chất phù hợp để tiêu diệt bào tử EHP.

Sử dụng hệ thống lắng và ao chứa để loại bỏ cặn bẩn trước khi đưa nước vào ao nuôi.

Kiểm soát các nguồn nước ngầm hoặc nguồn nước tự nhiên có nguy cơ nhiễm EHP.

Vệ sinh ao nuôi và thiết bị

Loại bỏ hoàn toàn bùn đáy ao trước mỗi vụ nuôi.

Khử trùng ao bằng vôi nông nghiệp hoặc các chất oxy hóa mạnh như potassium permanganate (KMnO4).

Đảm bảo tất cả các thiết bị như sàng cho ăn, quạt nước, ống siphon được làm sạch và khử trùng kỹ lưỡng.

Sử dụng thức ăn chất lượng cao

Thức ăn không chỉ cần đảm bảo dinh dưỡng mà còn phải sạch, không chứa bào tử EHP.

Tránh sử dụng thức ăn tươi sống hoặc cá nhỏ từ nguồn không rõ ràng, vì đây là các vật chủ trung gian của EHP.

Quản lý môi trường ao nuôi

Duy trì chất lượng nước

Duy trì pH nước trong khoảng 7.5–8.5, nồng độ ôxy hòa tan (DO) trên 5 mg/lít.

Hạn chế sự tích tụ chất hữu cơ và bùn đáy ao – nơi bào tử EHP có thể tồn tại lâu dài.

Kiểm soát mật độ nuôi

Không nên nuôi mật độ quá cao vì sẽ làm tăng nguy cơ lây lan bào tử EHP giữa các cá thể.

Mật độ khuyến nghị: 100–150 con/m² tùy thuộc vào quy mô và hệ thống quản lý.

Sử dụng hệ thống biofloc hoặc nước tuần hoàn (RAS)

Hệ thống biofloc giúp giảm sự tích tụ chất hữu cơ và cải thiện chất lượng nước, từ đó hạn chế môi trường phát triển của EHP.

Hệ thống RAS lọc nước liên tục, giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm từ môi trường bên ngoài.

Sử dụng các sản phẩm hỗ trợ

Prebiotics và probiotics

Probiotics: Sử dụng các loại vi khuẩn có lợi như Bacillus subtilis để cạnh tranh và ức chế sự phát triển của vi sinh vật gây hại, bao gồm bào tử EHP.

Prebiotics: Bổ sung chất xơ hòa tan để tăng cường sức khỏe đường ruột, giúp tôm chống lại sự xâm nhập của EHP.

Enzymes và chất bổ sung

Các enzyme phân hủy như β-glucanase hoặc protease có thể hỗ trợ tiêu hóa và giảm tích tụ chất thải hữu cơ, nơi EHP sinh sôi.

Sử dụng các chất bổ sung như β-glucan hoặc mannan-oligosaccharides (MOS) để tăng cường miễn dịch tự nhiên của tôm.

Sản phẩm diệt khuẩn an toàn

Một số sản phẩm diệt khuẩn sinh học (như iodine) có thể được sử dụng để khử trùng định kỳ mà không gây hại đến tôm.

Xử lý khi ao nuôi nhiễm EHP

Cách ly và loại bỏ tôm nhiễm

Khi phát hiện tôm bị nhiễm EHP, cần nhanh chóng cách ly để giảm nguy cơ lây lan.

Loại bỏ tôm chết, tôm bệnh ra khỏi ao để tránh làm tăng mật độ bào tử trong môi trường.

Thay nước và làm sạch ao

Thay nước một phần và hút bùn đáy ao để giảm tải lượng bào tử EHP.

Kết hợp với các chất xử lý nước để tiêu diệt bào tử còn sót lại.

Sử dụng chất ức chế sự phát triển của EHP

Một số nghiên cứu cho thấy việc sử dụng chitosan hoặc các hợp chất từ tảo biển có thể làm giảm khả năng sinh trưởng của EHP trong gan tụy tôm.

Tăng cường miễn dịch cho tôm

Tôm có khả năng chống lại EHP tốt hơn khi có hệ miễn dịch mạnh. Một số biện pháp tăng cường miễn dịch bao gồm:

Bổ sung vitamin C, E và các khoáng chất như selenium, kẽm để tăng cường sức đề kháng.

Sử dụng các hợp chất tự nhiên như chiết xuất từ quả đào tiên (Crescentia cujete), tỏi, hoặc nghệ để cải thiện hệ miễn dịch tự nhiên của tôm.

Áp dụng công nghệ RNA interference (RNAi): Công nghệ này đang được nghiên cứu để giảm khả năng lây lan và gây bệnh của EHP.

Giám sát và xét nghiệm định kỳ

Thực hiện giám sát định kỳ bằng xét nghiệm PCR để phát hiện sớm EHP.

Nếu phát hiện bào tử ở mức thấp, cần áp dụng các biện pháp can thiệp sớm để kiểm soát bệnh.

Hợp tác và nâng cao nhận thức

Tạo liên kết giữa các hộ nuôi trong khu vực để cùng quản lý nguồn nước, giống tôm và môi trường chung.

Tổ chức các buổi tập huấn, chia sẻ kinh nghiệm về phòng ngừa và kiểm soát EHP.

Kết luận

EHP là mối đe dọa lớn đối với ngành nuôi tôm, nhưng với các biện pháp phòng ngừa và quản lý hiệu quả, tỷ lệ nhiễm EHP có thể được giảm thiểu. Từ việc chọn giống sạch bệnh, quản lý môi trường ao nuôi, sử dụng các sản phẩm hỗ trợ đến tăng cường miễn dịch và giám sát định kỳ, tất cả đều đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát EHP. Người nuôi cần tuân thủ nghiêm ngặt các hướng dẫn và áp dụng công nghệ mới để đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành.